U savremenim domovima često zaboravljamo da neki naizgled bezopasni proizvodi mogu ozbiljno da ugroze naše zdravlje.

Među najrasprostranjenijima su osvježivači vazduha – uređaji koje mnogi svakodnevno koriste kako bi ispunili prostor prijatnim mirisima. Ali, prema riječima doktora Pedija Mirdamadija, ljekara naturopata i popularnog edukatora na društvenim mrežama, ovi uređaji mogu biti izvor ozbiljnih zdravstvenih problema.

Dr. Mirdamadi, koji redovno dijeli savjete sa svojim brojnim pratiocima na TikToku, upozorava da plastični osvježivači vazduha koji se priključe na utičnicu emituju brojne štetne supstance. To uključuje formaldehid i isparljiva organska jedinjenja (VOC), hemikalije koje se udišu u tijelo i mogu izazvati alergije, respiratorne infekcije, pa čak i pogoršati hronične bolesti poput astme.

Najbrži način da toksini dođu do tijela – kroz vazduh

„Vazduh koji udišemo je najbrži način da unesemo toksine u tijelo“, ističe dr Mirdamadi u jednom od svojih video zapisa. Njegova preporuka je jasna i nedvosmislena: „Ako koristite ove uređaje, najbolje je da ih isključite i odmah bacite, posebno ako već primjetite simptome poput alergije ili astme.

Upozorenja ovog ljekara nisu neosnovana. Prema uglednom veb sajtu HowStuff Works, osvježivači vazduha sadrže brojne opasne hemikalije, uključujući petrohemikalije i aerosolne zagađivače. Dugotrajno izlaganje ovim supstancama povezano je sa respiratornim problemima, smanjenim kapacitetom pluća i pogoršanjem postojećih problema, poput bronhijalne astme.

Iako američka agencija za zaštitu životne sredine (EPA) još nije zabranila upotrebu ovih proizvoda, brojne studije ukazuju na potrebu za oprezom.

Prirodna rješenja: difuzori, kućni ljekovi i ventilacija

Za one koji žele zdraviju alternativu, dr Mirdamadi savjetuje korišćenje difuzora eteričnih ulja. Ipak, upozorava da vlasnici kućnih ljubimaca treba da budu oprezni, jer neka eterična ulja mogu biti toksična za životinje.

Njegovi pratioci na TikTok-u rado dijele sopstvene recepte za prirodno osvježavajuće prostore. Popularna rješenja uključuju kuvane kore od pomorandže sa začinima poput cimeta i karanfilića, kao i kuvane kriške limuna sa grančicama timijana. Za ruzmarin iz sopstvene bašte kažu da je višenamjenska biljka – idealna za neutralizaciju mirisa, ali i kao prirodni tonik za kožu.

Jednostavni trikovi za zdraviji vazduh u vašem domu

Pored biljnih preparata, postoje i druge, vrlo jednostavne metode za osvježavanje prostora bez hemikalija. Stručnjaci preporučuju redovno provjetravanje vašeg doma – otvaranje prozora i korišćenje prirodne ventilacije su najbolji način za uklanjanje ustajalog vazduha.

Za neutralizaciju mirisa mogu se koristiti i svakodnevni kuhinjski sastojci: soda bikarbona, talog kafe ili limunova kora. Sve su to prirodni apsorberi mirisa koji neće štetiti vašem zdravlju i ostavljaju prostor svjež i prijatan.

Bolje sprječiti nego liječiti

Osvježivači vazduha mogu mirisati privlačno, ali njihov hemijski sastav predstavlja pravi rizik po zdravlje. Umjesto da se oslanjate na proizvode sa potencijalno opasnim sastojcima, vrijedi razmisliti o prirodnim alternativama koje ne ugrožavaju respiratorni sistem ili opšte zdravlje članova domaćinstva.

Ako osjetite simptome kao što su glavobolja, iritacija disajnih puteva ili pogoršanje astme – razmislite šta je u vašem domu. Možda je vaš omiljeni mirisni uređaj tiha prijetnja da je vrijeme da se zauvijek oprostite.

Tokom radova na energetskoj obnovi Gradskog muzeja u hrvatskom gradu Čazma, vrijednoj 1,7 miliona evra, otkriveno je pravo arheološko blago.

“Očekivali smo da pronađemo ostatke utvrđenja iz 15. vijeka, ali otkriće starijeg zida iz 13. vijeka bilo je neočekivano i jako značajno. Ono dokazuje da je Čazma bila važan centar još prije nego što se spominje u pisanim izvorima”, ističe upravnica Gradskog muzeja Maja Cepetić Rogić.

Zgrada današnjeg muzeja, izgrađena sredinom 18. vijeka kao vojno-krajiška kurija, nalazi se na arheološkom lokalitetu zaštićenom od strane Ministarstva kulture.

Čazma je od osnivanja Zagrebačke biskupije bila posjed zagrebačkih biskupa, koji su uživali autonomiju izvan kraljevske vlasti. Biskupi su često boravili u Čazmi, a njihova rezidencija odražavala je raskoš i političku moć. Utvrđenje je u 15. vijeku renovirano uz sudjelovanje talijanskih majstora, koji su donijeli najmodernije evropske trendove. Pronađeni artefakti, poput ostataka kalijevih peći, nakita i posuđa, svjedoče o bogatstvu i sofisticiranosti tog doba, prenosi Večernji.hr.

“Zagrebački biskupi bili su među najimućnijima u hrvatsko-ugarskom kraljevstvu, a Čazma je u srednjem vijeku bila jedan od ključnih gradova u Slavoniji”, objašnjava Cepetić Rogić. Grad je imao šest crkava, veliku utvrdu i strateški položaj, što potvrđuju i rimski putevi koji su prolazili ovim krajem. Utvrda je omogućavala nadzor nad širokim područjem, od Medvedgrada do Posavine, što ju je činilo privlačnom metom Osmanlijama.

Osim utvrde u centru grada, Čazma obiluje drugim arheološkim lokalitetima. Posebno se ističe gradina Gumnik u selu Bosiljevo, rječno utvrđenje na ušću Glogovnice u Česmu, koju je Grad Čazma nedavno otkupio.

Uz ovu utvrdu vežu se istorijske priče, poput bitke vojnika porodice Erdodi protiv Osmanlija u 16. vijeku, ali i legenda o zatočenju kraljice Marije Anžuvinske u 14. vijeku.

Istorijske ličnosti poput biskupa Stjepana II, kancelara kralja Andrije I, i hercega Kolomana, brata kralja Bele IV, ostavile su dubok trag u Čazmi. Koloman, poginuo u bici s Tatarima 1241, sahranjen je u raskošnoj crkvi Sv. Marije Magdalene, koja je izgrađena kao mauzolej u njegovu čast. Uz crkvu se nalazio i samostan, smješten ispod današnjeg gradskog trga.

Najnoviji nalazi biće dokumentovani i obrađeni u skladu s konzervatorskim standardima, uz korišćenje georadara, fotografisanje i slične analize. Kako će zidovi grada biti prezentovani javnosti, zavisiće od odluke Ministarstva kulture i projektu obnove muzeja.

“Cilj nam je da muzej postane mjesto ponosa za lokalno stanovništvo i privlačno odredište za turiste”, kaže Cepetić Rogić, prenosi Telegraf.rs.

Najnoviji portret Sunca ne prikazuje užareni disk kakav pamtimo iz školskih udžbenika. Umjesto toga, Sunce se prostire preko mozaika toliko detaljnog da biste mogli poredati desetine Zemalja jednu do druge unutar jednog jedinog piksela – i još bi ostalo mjesta.

Žuti filamenti i svijetli lukovi vidljivi na fotografiji predstavljaju mjehurove plazme temperature od milion stepeni, uhvaćene u magnetske petlje koje se protežu hiljadama kilometara iznad Sunčeve površine.

Ovu zadivljujuću sliku snimila je svemirska letjelica Solar Orbiter, sada već pet godina u svojoj planiranoj sedmogodišnjoj misiji. Letjelica je 9. marta 2025. godine usmjerila svoj Extreme Ultraviolet Imager (EUI) ka Suncu sa udaljenosti od približno 77 miliona kilometara, prikupljajući 200 odvojenih snimaka tokom četiri i po sata.

Tehničari koji su zabilježili kadrove spojili su snimke u ultraljubičastu fotografiju najveće rezolucije, tačnije u rezoluciji od 12.544 piksela po strani.

Solar Orbiter: Misija proučavanja Sunca
Solar Orbiter je lansiran sa Zemlje 10. februara 2020. godine pomoću rakete Atlas V. Letjelicu je izgradila Evropska svemirska agencija (ESA) uz ključnu podršku NASA-e, a nosi deset instrumenata projektovanih da rade u sinergiji – kombinujući slike cijelog diska sa direktnim mjerenjima čestica i magnetnih polja.

Krajem 2021. godine letjelica je započela rutinske naučne operacije i od tada sve više prilazi Suncu, koristeći gravitacionu pomoć Venere kako bi nagnula svoju orbitu i omogućila buduće prelete preko Sunčevih polova.

Instrument Extreme Ultraviolet Imager obavlja svoje posmatranje dok je Solar Orbiter izložen sunčevom zračenju skoro 15 puta jačem nego na Zemlji. Za snimanje 9. marta, operateri misije su usmjerili letjelicu u 25 različitih pravaca, raspoređenih u mrežu 5×5.

Na svakoj poziciji, kamera je snimila šest uskih i dvije šire fotografije na talasnoj dužini od 17,4 nanometra – svetlost nevidljiva ljudskom oku, ali idealna za praćenje temperature oko 1,8 miliona stepeni Farenhajta (oko milion stepeni Celzijusa).

Letjelica se tada nalazila na 11,4 stepena ispod Sunčevog ekvatora, dovoljno da otkrije detalje, ali i dovoljno blizu da svaki piksel obuhvata otprilike 300 kilometara.

Konačni fajl dimenzija 12.544 × 12.544 piksela obuhvatao je oko 7.505 piksela preko Sunčevog prečnika od 1,4 miliona kilometara.

Zumiranje Sunčeve površine
Tokom svakog bliskog prilaska, Solar Orbiter se primiče na samo 0,28 astronomskih jedinica (približno 42 miliona kilometara) od Sunčeve površine. Sa te pozicije, sonda može da posmatra kako svijetle čvoriće magnetnih polja izbijaju, uvijaju se i pucaju, a zatim upoređuje te događaje sa naletima naelektrisanih čestica koje njeni detektori registruju nekoliko minuta kasnije.

Ova slika Sunca najvišeg kvaliteta, sastavljena od 200 pojedinačnih snimaka, omogućava da se površinski procesi dovedu u vezu sa naletima čestica koji udaraju u Zemljino magnetno polje dva dana kasnije.

Solar Orbiter i budućnost
Solar Orbiter i Parker Solar Probe (NASA) trenutno funkcionišu kao tim: dok jedan obezbeđuje panoramske snimke, drugi leti direktno kroz prikazanu plazmu.

Kako Solar Orbiter bude dostizao sve veće geografske širine, tandem posmatranja obezbijediće najpotpuniju sliku do sada o motorima Sunčevog vremena.

Sljedeći bliski prelet očekuje se kasnije ove godine, a svaki prolazak približava letjelicu – i u kilometrima i u uvidima – razumijevanju sila koje osvetljavaju naše nebo i povremeno ugrožavaju našu tehnologiju, prenosi Nova.rs.