Društvo

DANAS JE VIDOVDAN, dan posebnog značaja za srpski narod

Srpski narod danas obeležava Vidovdan – državni, verski i istorijski praznik ustanovljen u znak sećanja, poštovanja i zahvalnosti prema svim stradalima za otadžbinu, a značaj praznika kao simbola slobode, patriotizma i herojstva proističe i iz istorijskih događaja vezanih za taj datum.

Srpska pravoslavna crkva, njeni vernici i narod Vidovdan obeležavaju s posebnim poštovanjem, pre svega kao sećanje na svesnu žrtvu kneza Lazara i njegovih saboraca, u Boju na Kosovu protiv Turaka na Vidovdan 1389. godine.

Upravo zbog te svesne žrtve, koju su srpski ratnici tada odabrali, Kosovski boj postao je ključna odrednica srpske istorije, a žrtva Kosovskih mučenika na čelu sa Svetim knezom Lazarom, postala je okosnica nacionalnog predanja Srba, večita podsetnica na neophodnost otpora i borbe.

U boju je, od ruke srpskog junaka Miloša Obilića, koji je poštovan i oslikavan kao sveti ratnik, poginuo sultan Murat.
Knez Lazar je ubijen, od turske ruke, po zarobljavanju.

U prilikama u kojima se Srbija, i uopšte jugoistočna Evropa, nalazila te 1389, opredeljenje za borbu koju je predvodio knez Lazar bilo je svesna žrtva, što epika vidi kao opredeljenje za Carstvo Nebesko.

Iako su Turci do tada uveliko ovladali velikim delom ovog dela Evrope, i bili su neuporedivo brojniji, pritom obezbeđene zaleđine, verski i moralni motiv odredio je da se turskim napadačima ima pružiti otpor bez obzira na posledice.

Ključni događaj, kako je istoriografija odavno protumačila, bio je zapravo Boj na Marici, septembra 1371. godine, kada su braća Mrnjavčevići teško poraženi. Posle Marice više nije postojala mogućnost snažnog otpora, otuda je svesna žrtva koju je odabrao knez Lazar utoliko uzvišenija.

Smatra se da se u Boju na Kosovu borilo 15 do 20 hiljada ratnika na srpskoj strani, protiv oko 30.000 Turaka. Raspoloživi istorijski izvori ne dopuštaju jasniju sliku.

Nesumnjivo je da su žrtve na obe strane bile strahovite, o čemu svedoči i činjenica da su oba vladara poginula. Smrt sultana Murata u Boju na Kosovu na Vidovdan 1389. jedini je takav slučaj u celokupnoj turskoj istoriji.

Na najvišem državnom nivou Vidovdan je posebno prigodno obeležen povodom 500 godina Boja na Kosovu, 1889. kada je centralna manifestacija bila u Kruševcu, odakle je posle pričešćivanja u Lazarici, knez Lazar sa saborcima 1389. krenuo put Kosova, u boj s Turcima.

Petstogodišnjica 1889. bila je prilika za niz prigodnih manifestacija, od miropomazanja kralja Aleksandra Obrenovića, ili ustanovljenja najvišeg Ordena Svetog kneza Lazara, do svečane sednice Srpske kraljevske akademije posvećene Vidovdanu ili gradnje, na centralnom gradskom trgu Kruševca, monumentalnog spomenika Kosovskim mučenicima.

Sve potonje oslobodilačke borbe Srba uvek su bile i u znaku Kosova.

Vodeća odrednica oslobodilačke borbe Srba tokom čitavog 19. veka bila je poziv na oslobođenje Kosova.

San generacija ostvaren je pobedama Srba nad Turcima na Kumanovu i Velesu 1912. godine, u Prvom balkanskom ratu. Kosovo i Stara Srbija najzad su tada oslobođeni.

Vidovdan se pokazao kao dan posebne važnosti i u nizu potonjih događa srpske istorije.

Nacionalni revolucionar Gavrilo Princip usmrtio je nadvojvodu Franca Ferdinanda, naslednika krune Habzburga, upravo na Vidovdan, u Sarajevu, 1914. godine. Tim činom izražen je decenijma nagomilavani bes protivnika tuđinske vlasti u Bosni i Hercegovini.

Austrougarska je, nesumnjivo uz podsticaj Berlina, to iskoristila za napad na Srbiju, što se ispostavilo kao početak Velikog rata.

Pet godina kasnije, upravo na Vidovdan 1919. potpisan je Versajski mirovni sporazum, između zemalja Antante i Nemačke, vinovnice Prvog svetskog rata. Austrougarska nije preživela okončanje rata koji je započela, raspala se po raspadu Solunskog fronta.

Ishod velike srpske pobede u Velikom ratu bilo je obrazovanje Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, čime su ostvareni srpski ratni ciljevi i okupljanje pod jednim državnim krovom srpskih istorijskih i etničkih zemalja. Vladalo je tada uverenje da su nacionalna stremljenja konačno ostvarena.

Prvi ustav nove zajedničke države donet je takođe na Vidovdan 1921. godine.

U potpuno izmenjenim okolnostima 1948. jedan od najdramatičnijih momenata poratne Jugoslavije, bio je takođe na Vidovdan, kada je u Bukureštu objavljena Rezolucija o stanju u KPJ. Sovjetski vođa Staljin obelodanio je tada nameru da razvlasti partijski i državni vrh u Beogradu, što je dovelo do dugogodišnjeg prekida odnosa s Moskvom.

Na Vidovdan 2001. godine, Tribunalu za bivšu Jugoslaviju u Hagu, izručen je Slobodan Milošević, prethodno predsednik Srbije i Savezne republike Jugoslavije, što su tadašnje vlasti objašnjavale kao slučajnost.

Društvo

VREMENSKA PROGNOZA! Oblačno uz povremenu slabu kišu

U ponedjeljak se očekuje umjereno do pretežno oblačno vrijeme. Povremeno slaba kiša moguća je u sjevernim, centralnim i istočnim područjima Bosne.

Vjetar će biti slab do umjeren, pretežno sjevernog smjera.

Najniža jutarnja temperatura zraka biće većinom između 6 i 11°C, dok će na jugu zemlje dosezati i do 15°C.

Najviša dnevna temperatura kretala bi se uglavnom između 14 i 20°C, a na jugu zemlje do 25°C.

Nastavi čitati

Društvo

MAJOR MILAN TEPIĆ! Sjećanje na posljednjeg narodnog HEROJA

Major Milan Tepić /1957-1991/ poginuo je 29. septembra 1991. godine, kada je tokom borbi sa hrvatskim paravojnim jedinicama digao u vazduh kasarnu JNA u Bjelovaru, ne želeći da neprijatelju preda skladište sa oružjem.
Zbog ovog čina, Tepić je postuhmno odlikovan Ordenom narodnog heroja Jugoslavije i proglašen je za narodnog heroja. Ovo je poslednji put da je neko ovjenčan tim zvanjem koja je bila karakteristična za period komunističke Jugoslavije.

Tepićevo ime danas nose ulice u gradovima širom Srbije i Republike Srpske, a u njegovu čast Vojska Republike Srpske ustanovila je poseban Orden za zasluge u ratu “Milan Tepić”.

Dok je trajala borba za kasarnu na Vojnoviću, major JNA Milan Tepić, komandant skladišta borbenih sredstava “Barutana” u selu Bedenik, nedaleko od Bjelovara, radi sprečavanja predaje oružja i municije pripadnicima hrvatske paravojne formacije ZNG /zenge/, raznio je magacin sa 170 tona eksplozivnih sredstava.

Tom prilikom, poginuo je i on i devetnaestogodišnji vojnik Stojadin Mirković, koji, uprkos Tepićevoj naredbi, nije htio da se preda.

“Jednom ljudi daju riječ – ona ostaje ili se pogazi. Ja sam dao riječ da ću da branim ovu zemlju ako joj bude teško”, napisao je u posljednjem pismu major Milan Tepić.

U Komlencu, kod Kozarske Dubice, Tepićevom rodnom mjestu, svake godine se obilježava dan njegove herojske pogibije.

Vojnik Stojadin Mirković 1999. godine odlikovan je posthumno Ordenom za zasluge u oblasti odbrane i bezbjednosti prvog stepena.

Njegovi posmrtni ostaci su u julu 1995. godine sahranjeni u rodnom selu Donje Leskovce, kod Valjeva, gdje mu je 2013. otkrivena i spomen-bista.

Grad Valjevo posthumno je Mirkoviću dodijelio najveće priznanje “Septembarsku povelju”, a i jedna ulica u tom gradu nosi njegovo ime.

Hrvatska strana potvrdila je gubitak 11 vojnika tokom eksplozije na Bedeniku, zbog čega su iz osvete strijeljali komandanta straže na tom objektu starijeg vodnika Ranka Stevanovića.

Za zločine nad pripadnicima JNA, u to vrijeme jedine legalne i regularne vojske u SFRJ, u čijem je sastavu tada formalnopravno bila i Hrvatska, gotovo niko nije osuđen.

Nastavi čitati

Društvo

BANJALUKA PUNA SREĆE! Za osam mjeseci rođeno 40 blizanaca

Za osam mjeseci ove godine rođeno je 40 blizanaca u Klinici za ginekologiju i akušerstvo Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske.

Kako je za “Nezavisne novine” rekla Zvjezdana Ritan Mičić, specijalista ginekologije i akušerstva u ovoj zdravstvenoj ustanovi, ove godine rođeno je ukupno 2.046 beba, a obavljeno je 2.006 porođaja.

“Broj blizanačkih trudnoća u navedenom periodu bio je 40, ali u ovoj godini nismo imali porođaj trojki i četvorki”, kazala je Ritan Mičićeva. Pojasnila je da jedan od najznačajnijih pomaka u posljednjih nekoliko godina jeste porast broja očeva koji prisustvuju porođaju.

“U osmomjesečnom periodu ove godine, čak 446 očeva bilo je uz svoje partnerke u trenutku rođenja djeteta, što je za 47 odsto više u odnosu na isti period 2024. godine, kada je taj broj iznosio 303. Tokom cijele prošle godine prisustvo očeva zabilježeno je u 483 slučaja, što pokazuje da je broj već sada premašio skoro cijelu prošlogodišnju statistiku i to za samo osam mjeseci”, rekla je Ritan Mičićeva.

Kako je rekla, važno je naglasiti da je usluga prisustva partnera na porođaju potpuno besplatna i da je procedura veoma jednostavna.

“Potrebno je da trudnica lično podnese zahtjev, pri čemu je jedini neophodan dokument lična karta. Prisutna osoba se u dokumentaciji vodi kao ‘osoba od povjerenja’, ali u najvećem broju slučajeva to je upravo otac djeteta”, dodaje Ritan Mičićeva.

Pojašnjava da paralelno s povećanjem prisustva partnera na porođaju, raste i broj porodilja koje se odlučuju na epiduralnu anesteziju, savremenu i efikasnu metodu ublažavanja porođajnog bola.

“U periodu januar-avgust ove godine, ovu opciju izabralo je 489 trudnica, što predstavlja 24,37 odsto ukupnog broja porođaja. U poređenju s istim periodom prošle godine, broj korisnica epiduralne anestezije povećan je za pet odsto, što ukazuje na rastuće povjerenje u ovu medicinsku uslugu”, kazala je Ritan Mičićeva.

Pojašnjava da cijena epiduralne anestezije iznosi 250 KM, a uplata se vrši nakon porođaja, prije otpusta pacijentkinje iz bolnice. “Sama procedura se obavlja pod nadzorom anesteziološkog tima, uz prethodni ljekarski pregled i saglasnost porodilje.

Sve češće prisustvo očeva porođaju, kao i rast broja žena koje se odlučuju za savremene metode ublažavanja bola, odraz su šire promjene društvenog stava prema porođaju i roditeljstvu.

Jedan od očeva koji je prisustvovao porodu svoje supruge ističe za “Nezavisne novine” da je to je najposebniji trenutak njegovog života.

“Prisustvovati porođaju svoje supruge nije bilo lako, bilo je napeto, emotivno, ponekad i zastrašujuće, ali bilo je i najljepše iskustvo koje sam doživio, ali kada sam čuo plač naše bebe, cijeli svijet je na trenutak stao”, kazao je on.

Ističe da ju je gledao kako se bori nadljudskom snagom, hrabrošću i ljubavlju.

“Taj trenutak kada sam držao našu bebu prvi put… to se ne može opisati riječima. Bio sam preplavljen emocijama, radošću, olakšanjem, zahvalnošću”, ističe ovaj ponosni otac.

Maja Savanović Zorić, psiholog i sistemski porodični psihoterapeut, smatra da rastući trend prisustva očeva na porođaju i sve veća upotreba epiduralne anestezije nisu samo medicinski fenomeni, već ogledalo šire društvene i kulturološke promjene u načinu na koji razumijemo roditeljstvo, partnerski odnos i samu ulogu porodice.

“Za majku, prisustvo partnera u porođajnoj sali ima višestruko značenje. Ona nije sama u trenutku intenzivnog bola i straha, nego uz nju stoji osoba kojoj vjeruje i s kojom dijeli najvažniji trenutak. To značajno smanjuje osjećaj ranjivosti i usamljenosti, a kod mnogih žena jača i osjećaj sigurnosti da će biti saslušane i podržane. Za očeve, ovo iskustvo često mijenja samu percepciju očinstva – to više nije uloga koja počinje tek kada dijete dođe kući, već proces koji počinje od prvog trenutka rođenja. Mnogi muškarci svjedoče da su upravo tada prvi put osjetili snažan emotivni naboj, odgovornost i vezu sa djetetom”, kazala je Savanović Zorićeva.

Dodaje da se, kada se govori o epiduralnoj anesteziji i savremenim metodama ublažavanja bola, primjećuje još jedan značajan pomak.

“Nekada se bol u porođaju shvatao kao nešto što žena ‘mora’ izdržati, pa čak i kao simbol žrtvovanja. Danas, međutim, žene otvorenije traže medicinsku podršku kako bi prošle kroz porođaj s manje patnje i uz više osjećaja kontrole nad sopstvenim tijelom. To možemo posmatrati i kao oblik emancipacije, ali i kao promjenu u društvenom stavu prema majčinstvu i roditeljstvu – ono ne treba da počiva na izdržavanju i podnošenju bola, već na brizi, podršci i poštovanju dostojanstva žene”, kazala je ona.

Dodaje da je važno istaći da u posljednje vrijeme često čuje i diskusije među samim ljekarima i stručnjacima, gdje postoje podijeljena mišljenja.

“Dok jedni snažno podržavaju epiduralnu anesteziju i prisustvo očeva, drugi izražavaju rezervu i podsjećaju na moguće komplikacije, kao i na potrebu da porođaj ostane medicinski kontrolisan proces. Ova razmjena mišljenja zapravo pokazuje koliko je važno da društvo vodi otvoren dijalog o porođaju, ne samo kao medicinskom događaju, već i kao psihološkom i porodičnom iskustvu”, dodala je ona.

Nastavi čitati