Connect with us

Region

SRBIJA OBILJEŽAVA DAN DRŽAVNOSTI! Budi nam ponosna!

Srbija obilježava Dan državnosti – u znak sjećanja na 15. februar 1804. godine, kada je podignut Prvi srpski ustanak i Sretenje 1835. godine, kada je donesen Sretenjski ustav. Ovaj dan se u Srbiji slavi kao državni praznik od 2002. godine.

U znak sjećanja na obnovu srpske državnosti početkom 19. vijeka, odnosno začetak moderne srpske države Srbija obilježava Dan državnosti – Sretenje.

Na Sretenje 1804. godine, prije 220 godina, grupa istaknutih srpskih prvaka sa prostora tadašnjeg Beogradskog pašaluka, zvanično Smederevskog sandžaka, izabrala je Karađorđa, Đorđa Petrovića, za vožda, predvodnika.

Bila je to dobro promišljena odluka zbog činjenice da je Karađorđe posjedovao ne samo lične kvalitete, odlučnost i čvrstinu, već i ratno iskustvo u sklopu austrijskih frajkora 1788-1791.

Njegov izbor izvjesno je bio i posljedica sasvim osobenog ugleda koji je uživao. Važio je za žustrog, preduzimljivog, oštrog i odlučnog, ali i čovjeka britke pameti. Bio je takođe vješt trgovac, stokom. Pretežni izvor znatnijih prihoda onovremenih Srba sa prostora Beogradskog pašaluka bio je izvoz stoke u Austriju.

Bilo je poznato i da ne trpi neposlušnost, da je katkad prijek, pa i da lako poteže oružje.

Na zboru u Marićevića jaruzi kod Orašca, u središtu Šumadije odlučeno je da se podigne buna protiv dahija, četvorice samovoljnih gospodara u beogradskom pašaluku. Njihov položaj zapravo nije bio legalan ni sa stanovišta vlasti na Bosforu, ali je uglavnom nevoljno tolerisan.

Neposredan povod bio je teror dahija poznat kao Sječa knezova, uklanjanje viđenijih i preduzimljivijih među Srbima.

Teror dahija je tada umjesto da sputa buntovnost Srba zapravo nenadano doveo do rasplamsavanja bune. Oni su prethodno 1801. godine ubili beogradskog pašu, da bi se samovolja potom uvećavala do početka ustanka 1804.

Pod vođstvom Karađorđa ustanici su ubrzo oslobodili veći dio pašaluka. Buna je najprije zahvatila krajeve zapadno od Kolubare, Šumadiju, potom Pomoravlje, Podrinje, odakle su buna nadalje širila prema jugu.

Kada je njihov položaj postao nemoguć, a pad Beograda bio nadomak, dahije su pokušale beg niz Dunav. Posjekao ih je vojvoda Milenko Stojković, jula 1804, na dunavskom ostrvu Ada Kale, u Đerdapu. Odstranjivanje dahija dogodilo se uz podršku predstavnika legitimnih vlasti na Bosforu.

U prvoj fazi ustanka bitan moment bio je Boj na Ivankovcu, kod Ćuprije, avgusta 1805. kada su ustanici potukli vojsku Hafiz-paše, novopostavljenog čelnika Beogradskog pašaluka, koji je u potpunosti oslobođen 1807. godine. Ishod Prvog srpskog ustanka odredio je mir Rusije i Turske potpisan u Bukureštu 1812. godine.

Rusija se tada, suočena sa Napoleonovom invazijom, okreće ratu protiv Francuza i široke koalicije koju su oni predvodili.

Turska je Karađorđev ustanak ugušila 1813. Uslijedio je egozodus ustaničkih prvaka, i samog Karađorđa, potucanje “od nemila do nedraga” po Austriji i Rusiji.

U Srbiji, Turci u to vrijeme sprovode strahovit, neopisiv teror.

Pošto namjera primirivanja ustanika autoritetom Bećir paše, iz Bosne, nije donijela rezultate, Sultan na Srbe šalje Hafiz pašu. Bio je to prelomni moment, jer od njegovog poraza na Ivankovcu, postaje nesumnjivo da su Srbi u ustanku protiv turske vlasti uopšte.

Uslijedila je Hadži Prodanova buna 1814, i Drugi srpski ustanak aprila 1815. godine, na Cveti, u Takovu.

Prvi i Drugi srpski ustanak 1804. i 1815. godine, postupno su doveli do obrazovanja novovjekovne srpske države. Veliki njemački istoričar Leopold Ranke nazvao je taj period – Srpska revolucija.

Takođe, Srpskom revolucijom započinje i proces oslobađanja hrišćanskih naroda Јugoistočne Evrope od Turske. Ustanak Grka 1821. uslijedio je po srpskom uzoru.

Borba Srba za nezavisnost, započeta Karađorđevom bunom na Sretenje 1804. godine, uspješno je okončana decenijama potom, pored drugog zahvaljujući mudrosti i vještini knjaza Miloša Obrenovića.

Karađorđe je tokom Prvog srpskog ustanka (1804–1813), u sklopu obnove srpske državnosti, između ostalog ustrojio i niz važnih institucija, nephodnih za postupno oblikovanje državnog ustrojstva, počev od heraldičkih znamenja, pa do Velike škole, najviše zaslugom Dositeja Obradovića, prvog ministra (popečitelja) prosvjete obnovljene Srbije, što se uzima kao daleki začetak današnjeg Univerziteta u Beogradu.

Prvi Ustav Kneževine Srbije

Sretenje je odabrano za Dan državnosti Srbije i zbog činjenice da je 1835, na taj dan, u Kragujevcu, donesen prvi Ustav Kneževine Srbije, nazvan – Sretenjski. Formalni naziv je tada zapravo bio Knjažestvo.

Njegov tvorac Dimitrije Davidović izradio ga je po uzoru na francuska ustavna rješenja iz 1791, 1814. i 1830, kao i ustav novoobrazovane Belgije iz 1831. Davidović je tvorac i termina – ustav. Prethodno je korišten termin – konstitucija, čemu je uostalom pridavano maglovito značenje.

Davidović je ustrojio zakonsko rješenje po najvišim standardima onovremenog poimanja političkih sloboda, ali sasvim neprimjereno prilikama u kojima se tadašnja vazalna Srbija nalazila. Između ostalog, u to vrijeme, ni Austrijsko carstvo, ni Turska, ni Rusija, nisu imale ustave. Upravo te zemlje izvršile su pritisak da se od Sretenjskog ustava odustane.

Na snazi bio samo 55 dana

Ustrojen po uzoru na najslobodoumnija ustavna rješenja onovremenog svijeta, poput Francuske, odnosno Belgije, Davidovićev ustav, iako usvojen, ostao je formalno na snazi svega 55 dana.

Sretenjski ustav bio je podijeljen na 14 poglavlja, i sadržao je 142 člana.

Predviđao je punu podjelu vlasti na zakonodavnu, sudsku i izvršnu. Zamišljeno je da knjaz i Sovjet dijele izvršnu vlast. Veoma važno, Ustav je proklamovao ličnu neprikosnovenost, slobodu kretanja, zanimanja, punu pravnu ravnopravnost svih građana. Feudalni odnosi su sasvim odbačeni, kao i ropstvo.

Poređenja radi, u Habzburškoj Monarhiji feudalni odnosi su bili na snazi, većim dijelom, do revolucionarne 1848/49, u Rusiji do 1861. Njegov tvorac Dimitrije Davidović bio je znameniti novinar, diplomata, ministar.

Ustav koji je napisao, u poređenju sa ustavima evropskih zemalja tog vremena, bio je krajnje slobodouman. Osim rijetkih izuzetaka poput Francuske, Belgije, ili SAD. Kneževina i Kraljevina Srbija imala je potom više različitih ustavnih rješenja: 1838, 1869, 1888, 1901. i 1903. godine.

RTRS (Foto: arhiva)

Related Topics:

Region

USVOJENA ŽALBA! Priština popustila Srbima nakon pritiska međunarodne zajednice

Izborni panel za žalbe i pritužbe (IPŽP) u Prištini usvojio je žalbu Srpske liste na odluku Centralne izborne komisije (CIK) da ne ovjeri njenu listu kandidata za lokalne izbore na Kosovu i Metohiji 12. oktobra i zatražio da CIK ovjeri listu.
Ovom odlukom IPŽP je poništio odluku CIK-a od 21. avgusta, kojom je odbio da ovjeri kandidate Srpske liste.

U obrazloženju odluke IPŽP se navodi da odluka CIK-a nije bila pravilno zasnovana na zakonu i da nije uvjerljivo dokazano da su određeni kandidati prekršili član 29. Zakona o opštim izborima, kojim su utvrđeni kriterijumi za pravo da budu birani.

IPŽP je zatražio od CIK-a da ovjeri listu kandidata Srpske liste za opštine u kojima je prijavila učešće na lokalnim izborima, piše RTS.

CIK u Prištini odbio je u četvrtak da sertifikuje Srpsku listu za učešće na lokalnim izborima na Kosovu i Metohiji 12. oktobra.

Za ovjeru Srpske liste glasali su predsjednik CIK-a Krešnik Radonjići i predstavnik Srpske liste, a protiv su bila dva člana iz Samoopredjeljenja, dok je sedam ostalih članova CIK-a bilo uzdržano.

Član Centralne izborne komisije iz pokreta Samoopredjeljenje, Aljban Krasnići, tvrdio je da postoje dokazi iz pravosudnog sistema koji navodno ukazuju na konkretne ljude iz Srpske liste koji su dio paralelnih struktura i za kojima je raspisana potjernica, nazivajući neke “teroristima za kojima se traga”.

Srpska lista predala je sljedećeg dana žalbu IPŽP-u, navodeći da je odluka CIK-a nezakonita, diskriminatorska i antisrpska.

Iz Srpske liste su naglasili da CIK nije sertifikovao njihovu listu kandidata iako su ispunjeni svi zakonski uslovi.

Predsjednik Srpske liste Zlatan Elek ocijenio je da je odbijanje zahtjeva Srpske liste pokušaj Aljbina Kurtija da stekne jeftine političke poene, poručivši da građani vjeruju Srpskoj listi, koja je na jednoj strani, dok druge srpske stranke podržavaju Kurtija.

Elek smatra da Kurti ovakvom politikom crta mete na čelo političkim subjektima, prije svega Srpskoj listi.

Ukazao je da je paradoksalno da se u CIK-u vodila diskusija članova u kojoj su kandidati Srpske liste neosnovano nazvani teroristima i da se za njima traga, te da su izrečene brutalne laži i da se radi o ustaljenoj ali opasnoj mantri, na koju predstavnici međunarodne zajednice moraju da reaguju.

Odluka CIK-a izazvala je oštre reakcije međunarodne zajednice, pa su u petak, u zajedničkom saopštenju zemlje Kvinte i EU, nazvale zabranu učešća strankama manjinskih zajednica na lokalnim izborima 12. oktobra potkopavanjem demokratskih principa, a Ambasada SAD i misija OEBS-a takođe su pozvale da se nijednoj stranci ne uskrati učešće na izborima.
Nezavisne

Nastavi čitati

Region

SRAMAN ČIN NA KOSOVU! Prekrečeni murali patrijarha Pavla i mitropolita Amfilohija

Grafiti i murali u Sjevernoj Mitrovici koji su bili posvećeni blaženopočivšem patrijarhu Pavlu i mitropolitu Amfilohiju prekrečeni su rano jutros u prisustvu pripadnika takozvane kosovske policije.

Murali u centru Sjeverne Mitrovice godinama su krasili ovaj grad i nisu imali političku poruku, prenijeli su beogradski mediji.

Prekrečen je i grafit na kome je pisalo “Jer odavde nema nazad” koji je bio jedan od simbola grada na Ibru.

Istovremeno, uz asistenciju kosovske policije, prekrečeni su i grafiti u Zvečanu.

Nastavi čitati

Region

Analiza Njujork tajmsa! “Tompson OŽIVIO SJEĆANJA NA KRVAVU PROŠLOST HRVATSKE”

Hrvatski pjevač Marko Perković Tompson, koji već tri decenije koristi nacionalističku retoriku u svojim pjesmama kako bi sebe i svoje obožavaoce predstavio kao beskompromisne čuvare hrvatske baštine, fašističkim pozdravom i ustaškim simbolima na nedavnim koncertima u Zagrebu i Sinju oživio je sjećanja na krvavu prošlost Hrvatske, piše “NJujork tajms”.

U analizi pod naslovom “Pjevačev fašistički pozdrav podsjetio na krvavu prošlost Hrvatske” navodi se da je Tompson poveo svoje obožavaoce u skandiranje ratnog pozdrava hrvatske fašističke vlade iz Drugog svjetskog rata “Za dom!”, na šta je gomila odgovorila: “Spremni!”.

List podsjeća da su na koncertu održanom 5. jula u Zagrebu pred, prema tvrdnjama organizatora, 500.000 ljudi, kao i na onom održanom mjesec dana kasnije u Sinju, mnogi Tompsonovi obožavaoci nosili crne beretke i majice koje su podsjećale na uniforme ustaša u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. U tekstu se dodaje da je na nekim majicama bio ispisan ustaški rati pozdrav.

List podsjeća da je brutalnost ustaškog režima bila toliko ekstremna da je najviši nacistički vojni komandant u Hrvatskoj rekao da su “poludjeli” prisustvujući masovnim ubistvima, silovanjima i mučenjima.

“NJujork tajms” navodi u analizi da je Evropska komisija, nakon Tompsonovog nastupa u Zagrebu, osudila “svaki izraz fašizma koji podsjeća na najmračnije periode evropske istorije”, te da je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić osudio koncert zbog promocije neonacističkih vrijednosti. “Čini se da se mnogi Tompsonovi obožavaoci hvataju za idealizovanu viziju Hrvatske koju on izražava u svojim pjesmama kao protivtežu tinjajućem nezadovoljstvu, posebno među mladima koji napuštaju zemlju u velikom broju od ulaska u EU 2013. godine”, piše ovaj list.

Podsjeća se da je Perković na koncertu u Sinju, gdje se, prema tvrdnjama organizator, okupilo 150.000 ljudi, koristio jezik žrtve, prikazujući sebe i svoje obožavaoce kao “borce protiv cenzora”.

U tekstu se navodi da su, nakon raspada fašističke države, u Jugoslaviji svi simboli ustaške ere bili zabranjeni, što mnogi Hrvati, uključujući Perkovića, smatraju “potiskivanjem nacionalnog identiteta”.

“Napadani smo, proganjani, a drugi su nam pokušavali nametnuti nešto što nismo”, rekao je Tompson sa bine. On brani korištenje ustaškog pozdrava, pozivajući se na presudu hrvatskog suda da on ne predstavlja govor mržnje ako se koristi za obilježavanje rata devedesetih godina prošlog vijeka.

“NJujork tajms” konstatuje da su Perkovićeve pjesme postale nezaobilazne na državnim proslavama, poput dočeka fudbalske reprezentacije 2018. godine.

Tompsonovu popularnost iskoristili su i neki političari, pa je tako hrvatski premijer Andrej Plenković fotografisan sa Perkovićem prije zagrebačkog koncerta, a ministar obrane Ivan Anušić priznao je da je učestvovao u uzvikivanju ratnog pozdravu na istom nastupu, piše list.

Nastavi čitati

Aktuelno