Nedavno objavljeni originalni spisak Diane Budisavljević sa imenima i prezimenima 5.800 srpske djece spasene iz ustaških logora dragocjen je istorijski dokument, koji već mnogi nazivaju “srpskom Šindlerovom listom”, a koji bi mogao rasvijetliti mnoge dosadašnje istorijske dileme, pa i onu kakva je bila sudbina tih kasnije usvojenih mališana.

Opšti je ovo zaključak stručne javnosti, ali i medija, kako iz regiona, tako i svijeta, nakon što je Muzej žrtava genocida iz Beograda objelodanio ova dokumenta za koja se smatralo da su nepovratno izgubljena nakon Drugog svjetskog rata. Kako su saopštili iz Muzeja žrtava genocida, vlada ogromno interesovanje medija, ali i stručne javnosti nakon ovog epohalnog istorijskog otkrića.

– Neki od najpoznatijih svetskih medija ne prestaju da izveštavaju o tome da smo nakon više od 80 godina došli do, kako to nazivaju, “srpske Šindlerove liste”. Ovaj spisak to sigurno jeste, a zbog ogromnog interesovanja ovaj vredan artefakt privremeno će biti izložen u Narodnom muzeju Srbije – istakao je za”Glas Srpske” direktor ove ustanove Dejan Ristić koji je krajem prošle sedmice javnosti otkrio kako je ovaj muzej došao u posjed originala spiska Diane Budisavljević sa imenima i svim podacima oko 5.800 srpske djece spasene iz ustaških logora smrti NDH, ali i imenima onih koji su ih usvojili.

Kako je pojasnio, on je nastao u Zavodu za gluhonijemu djecu u Zagrebu u okviru “akcije Diane Budisavljević”, u drugoj polovini 1942. nakon Bitke na Kozari. Osvrćući se na značaj ovog spisa, istakao je kako sada prvi put živoj djeci, koja su sada ljudi u dubokoj starosti i koja još tragaju za svojim identitetom, kao i njihovim potomcima, Muzej žrtava genocida može da ponudi podatak koji je njihov stvarni identitet, jer je Diana Budisavljević vodila ovu kartoteku o djeci upravo s nadom da bi jednog dana ona mogla biti vraćena svojim biološkim porodicama.

I predsjednik Dokumentaciono-informacionog centra “Veritas” Savo Štrbac smatra da se radi o važnom istorijskom dokumentu, posebno ako imamo na umu istorijsku reviziju u Hrvatskoj. Istakao je i da su pojedina imena koja se pojavljuju na ovom spisku već negdje zapisana, te ukazao da je logoraš Dragoje Lukić, kozaračko dijete, uložio mnogo truda da pronađe dvadesetak hiljada djece koja su bila u ustaškim logorima.

– Na kraju krajeva, i u Memorijalnom centru Jasenovac imate imena i prezimena 20.000 djece i podatke o tome ko su, šta su i odakle su. Naravno, istoričari će uporediti spiskove iz ovog dokumenta Diane Budisavljević sa onim postojećim. Vjerovatno je da su oni već popisani, ali je ovaj spisak mnogo širi i mnogo važniji – ocijenio je Štrbac.

I predsjednica banjalučkog Udruženja logoraša Drugog svjetskog rata Dobrila Kukolj smatra da je objavljeni spisak značajan istorijski dokument koji će, kako je istakla, spriječiti svaki pokušaj dalje revizije istorije na štetu srpskih žrtava.

– Ovaj spisak doprinijeće rasvjetljavanju mnogih istorijskih činjenica i događaja vezanih za stradanje srpske djece u sistemu koncentracionog logora Jasenovac, kao i djece koju je spasla Budisavljevićeva – rekla je ona.

Kukoljeva, koja je kao desetogodišnja djevojčica provela tri mjeseca u logoru Jasenovac, kaže da su djeca u to vrijeme u logoru tražila majke koje su odvedene na prinudni rad ili su ubijene i nikada im se nisu vratile.

– U to vrijeme bilo je važno sačuvati svaki dječiji život, zbog čega je objavljivanje ovakvog spiska značajno za istoričare i cjelokupnu javnost u regionu – poručila je ona.

Zaboravljeni Rašković

Istoričar Veljko Đurić Mišina, specijalizovan za istoriju SPC, genocide i holokaust, kaže da je hrvatska istoričarka Nataša Mataušić, najbolji poznavalac lika i djela Diane Budisavljević, svojevremeno ustanovila u svojim istraživanjima da je iz ustaških logora spaseno čak oko 12.000 djece, koja su onda davana na usvajanje.

– Često se govori o njoj, ali mi zaboravljamo na sve ono što je uradio, recimo, Bogdan Rašković. Koliko ljudi uopšte zna nešto o njemu? Prema nekim podacima, on je spasao više od 35.000 Srba u NDH i to uz pomoć Milana Nedića. To se, uostalom, može videti i iz Nedićevih prepiski sa nemačkim generalima – kaže za “Glas” ovaj istoričar.

Glas Srpske