Prošlo ljeto ostaće upamćeno kao najtoplije u istoriji mjerenja, međutim, prema najnovijim najavama meteorologa trenutno “dugoročni modeli najavljuju da će i ljeto 2025. biti jako toplo“.

“Prošlog meseca su modeli pokazali nešto manja odstupanja, sada se anomalija povećala za više od 2 stepena. Već u junu u drugoj polovini će biti baš toplo, oko 35 stepeni. Počeće toplotni talas i sve više se nazire da će tim toplotnim talasom osim Panonske nizije biti zahvaćen veći deo Evrope. Jun i jun će biti baš topli, samo će avgust biti za nijansu svežiji u odnosu na prognozu od prošlog meseca, a septembar za sada deluje svežije”, kaže Ivan Ristić za “Blic”.

Objašnjava da je za sve učestalije toplotne talase i visoke temperature u Srbiji, osim njenog geografskog položaja, “glavni krivac” kombinacija određenog ciklona i anticiklona.

“Balkan, tako i naša zemlja, je rekorder kada je zagrevanje u pitanje. Kada se desi kombinacija islandskog ciklona i afričkog anticiklona imamo u Srbiji je veoma topao vazduh i kada stane između Alpa i Karpata nama je po dva meseca vrelo. Imamo i dosta toplotnih kupola, a njihova pojava je vezana za afrički anticiklon. One nam donose duge periode tropskih temperatura, preko 30 stepeni, s tim što kod nas bude i preko 35 do 40 stepeni”, kaže Ivan Ristić.
Afrički anticiklon i toplotna kupola

Napominje da je sreća što ipak nemamo toliko ekstremne vrućine da temperatura od preko 40 stepeni bude zabilježena više dana, ali su i temperature od 35 do 40 stepeni jako nezgodne.

To je temperatura blizu i preko temperature našeg tijela zato čim temperatura pređe 30 stepeni imamo problema sa hlađenjem i moramo da se snalazimo da bi se zaštitili.

“Imamo 3, 4, 5 naleta afričkog anticiklona i toplotna kupola može da se zadrži mesec do dva, kao što je bilo 2024. godine. Desilo se da smo baš mi prvi na udaru toga. Vazduh iz Sahare uvek ide prvo na nas, kao i pesak. Takav sistem dugo traje i teško ga je narušiti. Za to je odgovaran naš geografski položaj. Mi smo između Alpa i Karpata, zatim, utiče blizina Afrike. Vreo vazduh u roku od samo dan ili dva može lako da stigne do nas”, dodaje Ristić.
Vrelo ljeto već u junu

U vremenskoj prognozi, koju je Ristić radio zajedno sa prof. dr Aleksandrom Valjarevićem, se navodi da su normale za juni minimalna temperatura od 13 do 18 stepeni, maksimalna od 23 do 29 stepeni, a kada je preko 25 stepeni to su već ljetnje temperature, i to će se desiti u trećoj dekadi juna.

“Oko 25-26. juna očekujemo prvi toplotni talas sa temperaturama do 35 stepeni. Kraj juna bi bio baš topao i voda će se ugrejati na preko 20 stepeni u Grčkoj i južnom Jadranu. Očekujem da 2025. godine bude tri – četiri toplotna talasa, a najtopliji će biti u trećoj dekadi jula, oko 24-25. jula sa temperaturama od 41 stepen u Beogradu i 42 stepena u Srbiji”, kaže Ristić.

U junu, u par navrata očekuje veće količine padavina, čak 100 litara po metru kvadratnom za dan, tako da može doći do urbanih poplava.
U julu superćelijske oluje?

Minimalne temperature u julu su u prosjeku od 15 do 19 stepeni minimalne, 26 do 30 stepeni maksimalne, međutim, u julu ćemo imati dosta dana sa tropskim temperaturama.

Već od kraja juna skoro do septembra pratiće nas izuzetno toplo vrijeme sa tropskim temperaturama zbog priliva toplog vazduha iz Afrike.

Ristić i Valjarević ističu da će jul biti najtopliji mjesec i druga dekada može najrizičnija kada su u pitanju superćelijske oluje.

“Očekuje se da temperature tokom leta budu visoke i mora će se brzo zagrejati. Sredinom jula temperatura morske vode će biti blizu 30 stepeni što znači da će biti ispunjen jedan od kriterijuma za superćelijsku oluju, a to je da temperatura bude veća od 27 stepeni. Nadamo se da se 2025. godine neće poklopiti svi uslovi za njeno nastajanje”, kaže Ristić.Meteorolog upozorava i na dosta pljuskova, kiše, lokalno sa gradom, jakim olujnim vetrom što će za mesto u kom se dogodi biti kao superćelijska oluja, jer ova oluja zahvata veći region i ostavlja za sobom veliku štetu.
Stabilan avgust

Stablinije vrijeme bez mnogo kiše očekuje se u avgustu. Osmi mjesec bi trebao da bude klasičan ljetnji mjesec, sparan, vreo, tropski zbog čega ćemo s nestrpljenjem očekivati pad temperature i kišu.

“Neće nam biti lako, jer dugo će trajati toplotni talasi, pogotovo što je sada izražena umereno – kontinentalna klima zbog koje se vazduh preko leta greje, a zimi hladi. U julu i avgustu maksimumi će biti oko 40-41-42 stepeni, s tim što u julu očekujemo malo više kiše. Imaćemo puno tropskih dana i tropskih noći, pogotovo u većim gradovima zbog zagrevanja betona, slabe cirkulacije…”, kaže Ivan Ristić.
Septembar kao lani

Septembar bi, prema dugoročnoj vremenskoj prognozi Ristić – Valjarević, trebao da bude opet sličnog tipa kao 2024. i već u tom mjesecu se očekuju prodori sa Sjevernog ledenog mora što će spustiti temperaturu.

“Opet bi trebalo da dođe do promene cirkulacije što bi značilo da nećemo imati puno toplih dana i neće biti previše vruće na jesen”, zaključuje meteorolog.

Republika Srpska pri zaduživanju emisijama obveznica plaća izuzetno visoke kamate u odnosu na Federaciju Bosne i Hercegovine, Hrvatsku, Crnu Goru i mnoge druge zemlje.

To nije čudno ako se u obzir uzme da raspon kamatnih stopa odražava faktore kao što su kreditni rejting, opšti ekonomski uslovi, inflacija, kao i investitorova percepcija rizika.

Najnoviji primjer zaduženja je od 5. maja kada se Srpska zadužila na berzi 120 miliona KM kroz dvije emisije obveznica.

Prvom aukcijom Vlada se zadužila duplo više nego što je planirala. Plan je bio da se zaduži 50 miliona KM, ali su prihvaćene skoro sve pristigle ponude pa je zaduženje 110 miliona KM, uz kamatu od 5,5 odsto, dok je rok dospijeća obveznica pet godina. 76. emisijom obveznica do sada, Vlada se zadužila još 10,28 miliona KM po kamatnoj stopi od 5,95 odsto, a rok dospijeća obveznica je 10 godina.

Pritisak i potreba za novcem
– Situacija oko kamata na obveznice zavisi od ponude i potražnje novca i povjerenja davalaca kapitala i novca onome ko emituje obveznice. Tu ne možete biti sigurni da li ste ispravno postupili u smislu kamate. Problem je što je Republika Srpska otišla na berzu u Beč, a potom u London sa kamatom koja je već bila definisana na 5 odsto. Kad trebaju pare, onda podignu čak i na 6 odsto. Time su na neki način pokazali da je to neka referentna cijena koja se ustanovila u Republici Srpskoj – rekao je ekonomista Zoran Pavlović.

Dodao je da u Federaciji gdje nije bio toliki pritistak i potreba za novcem, nisu davali tako visoke kamate i zbog toga je uobičajeno bilo da kamata u Federaciji bude od 3 do 4 odsto, a u Republici Srpskoj između 5 i 6 odsto.

– U Ministarstvu finansija, kada žele da dođu do novca koga u tom momentu nemaju, a zbog političke situacije, išli na varijantu da dižu kamatu na obveznice i da na taj način budu sigurni da se prikupiti sredstva. Ono što se dešava, a to je da imate poziciju da potražujete novac, da pustite obvezice, a da ih niko ne kupi. A to je onda najveća nezgoda ili blam onoga koji želi da obveznice plasira na tržištu. Zbog toga je situacija takva da, Republika Srpska, vjerovatno zbog toga što s jedne strane ima manji privredni potencijal nego Federacija, što na neki način je i više zadužena po glavi stanovnika od Federacije, Ministarstvo finansija je zaključilo da mora ići sa većom kamatom da bi privukli sredstva ili obezbijedili sredstva za ono što treba da finansiraju u svom redovnom radu – objasnio je Pavlović.

Dodao je da se “odomaćilo” to da je Republika Srpska u poziciji da plaća više, i kad ne bi to radila, vjerovatno ne bi bilo interesa u toj mjeri za plasman obveznica, a “oni neće da dođu u situaciju da im nedostajuća sredstva koja su pokušali da prikupe preko berze, ne budu uplaćena”.

Primjeri iz okruženja
Na primjer 25. marta održana je 60. aukcija obveznica Federacije BiH, a radi se o petogodišnjim obveznicama sa datumom dospijeća 26. marta 2030. godine. U sklopu 10 transakcija, metodom višestrukih cijena, upisano je ukupno 50.000 obveznica, po ponderisanoj prosječnoj prihvaćenoj cijeni 99,7927 uz kamatnu stopu 3,2455 posto, čime je za emitenta prikupljeno ukupno 49.896.390 KM.

S druge strane na primjer u Hrvatskoj građani su krajem februara i početkom marta mogli kupiti dvogodišnje državne obveznice, uz minimalni ulog od 500 eura i minimalnu kamatnu stopu 2,6 posto, a svi koji zadrže obveznice do dospijeća dobiće dodatnih 50 eura, bez obzira na visinu uplate.

Često se kao primjer navodi 2020. godina kada je Hrvatska emitovala evroobveznice s rokom dospijeća od 11 godina, sa kamatom od 1,5 odsto, dok su ove godine evroobveznice dospijeća 2037. godine izdane u ukupnom nominalnom iznosu od 2 milijarde evra uz godišnju kamatnu stopu od 3,25 odsto

Da je veliko povjerenje investitora u Crnu Goru pokazalo se i danas. Uspjeli smo da po najpovoljnijim mogućim uslovima obezbijedimo novac na međunarodnom tržištu, da bi država vratila stare pozajmice od preko 800 miliona eura, koje ovoj Vladi stižu na naplatu do kraja 2025. godine – objavila je Vlada Crne Gore 25. marta.

Dodali su da je Ministarstvo finansija uspješno realizovalo emisiju državnih obveznica u iznosu od 850 miliona evra, s rokom dospijeća od 7 godina, po kamatnoj stopi od 4,875 odsto.

Preživljavanje
Komentarišući razliku u kamatama koje plaća Srpska sa ovim primjerima iz okruženja Pavlović je rekao: “Ako imate privrednu aktivnost koja donosi poreske prihode, koji su stabilni i sigurni, i ako niste u velikoj potrebi za novcem, onda dajete nižu kamatu, jer to u prevodu znači da ste na neki način u mogućnosti da preživite i bez tih para. Ne morate po svaku cijenu da platite takav neki iznos koji je veći nego što je uobičajeno”.

– Ali, pošto je politička situacija komplikovana u Republici Srpskoj, pošto investitori ne vole da finansiraju nijedan biznis koji ima rizik u sebi, bez obzira možda je to i Republika Srpska kao entitet, onda da bi bili sigurni u Ministarstvu finansija da će prikupiti potrebna sredstva, su između ostalog i zato išli na varijantu da daju veću kamatu nego što je ona uobičajena – rekao je on.

Dodao je i da su emitovane i štedne obveznice što je dalo neki rezultat.

– Republika Srpska traži sredstva za potrebe finansiranja svog rada, ali ne radi dovoljno na tome da se pokaže koliko i kako privreda može da se ojača, jer bez dobre privrede i prihoda po tom osnovu, direktnih poreza, a troškovi vam se nameću po osnovu raznih presuda, neracionalnog trošenja dolazite u poziciju da praktično se finansirate iz kredita, a to je jedna od najgorih varijanti. Kao kada biste ušli u finansiranje stana koju hoćete da kupite, a ostanete bez posla ili potrošite novac koji treba da platite kao ratu na odlazak za godišnji odmor – rekao je Pavlović.

Istakao je da je potreban ozbiljniji pristup finansiranju potreba budžeta.

– Osnov bilo koje ekonomije je smanjivanje troškova i nepotrebnih gubitaka koji su se očigledno pojavili sa tim presudama koje sada jako opterećuju budžet. Mislim da politika zaduživanja i vraćanja nije dobra u Republici Srpskoj – dodao je on.

Kako je prošao Đurđevdan, tako je krenula i da pada cijena žive vage prasića u Srpskoj.

Ovih dana, prasići preko oglasa mogu da se kupe i po 7 KM, mada se, trenutno, njihova prosječna cijena kreće oko 8-9 KM.
A uoči Đurđevdana, kilogram je kod preprodavaca išao i do 12 KM. U tom periodu, kilogram žive vage kod farmera kretao između 9 i 10 KM.
U Udruženju uzgajivača svinaj Srpske ističu da je praksa da cijena kreće da pada poslije Đurđevdana.

– Za nekih desetak dana, kilogram žive vage će, u prosjeku, koštati oko 7 KM. Razlog pojeftinjenja je to što pada interes za ovom robom, odnosno potražnja – kaže predsjednik pomenutog udruženja Mišo maljčić.

Prema njegovim riječima, cijene prasića neće rasti sve do ljeta, odnosno, tamo negdje do jula.

– Kad dođe dijaspora i kad krene vrijeme slavlja, za očekivati je i da će cijena prasića ponovo početi da raste. Njihovu cijenu, u prvom redu, diktira odnos ponude i tražnje, te činjenica da na našem tržištu nema dovoljno prasića. Naime, uzgojem malo ko želi da se bavi, a pretjeran uvoz ranijih godina učinio je svoje – objašnjava Maljčić za SrpskaInfo.

Podsjetimo, prije dva mjeseca kilogram žive vage u prosjeku je koštao 6, a prije mjesec dana 8 KM.

Nije teško zaključiti da su prasići za samo dva mjeseca poskupjeli za skoro duplo.