Connect with us

Politika

NEVOLJA STIŽE NEVOLJU! BiH prijeti višemilionska arbitraža zbog ulaganja iz vremena bivše Jugoslavije

Bosna i Hercegovina bi mogla da se suoči s najvećim međunarodnim arbitražnim sporom u svojoj istoriji zbog spora koji vodi jedan Republika Srpska.
Naime, državna kompanija Elektrogospodarstvo Slovenije od 2014. vodi arbitražu protiv BiH pred Međunarodnim centrom za rješavanje investicionih sporova (ICSID) u Vašingtonu, tvrdeći da je oštećena zbog nepoštovanja ugovora o isporuci električne energije iz Rudnika i termoelektrane (RiTE) Ugljevik, na istoku BiH.

Slovenačka firma traži da joj termoelektrana isplati novac na osnovu ulaganja do početka devedesetih godina prošlog vijeka, odnosno u vrijeme kada je postojala bivša Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (SFRJ).
Termoelektrana Ugljevik, izgrađena 1985. godine, bila je zajednički projekat više republika bivše Jugoslavije.

Tada je Elektroprivreda iz Slovenije uložila novac u zamjenu za trećinu proizvedene struje, koja se isporučivala do 1992.

Slovenci su 2014. godine, nakon višegodišnjih pokušaja da ostvare svoja prava pred domaćim sudovima, koji su se proglasili nenadležnim, pokrenuli međunarodni spor.

Istovremeno, zatražili su i arbitražu u Beogradu, gdje je 2023. donesena presuda kojom je RiTE Ugljevik obavezana da plati 67 miliona evra odštete za neisporučenu struju, te da omogući ponovno preuzimanje trećine proizvodnje.

Presuda je djelimično sprovedena, Ugljevik je obnovio isporuku električne energije Sloveniji, ali dugovanja su ostala.

Zbog kamata koje su narasle na gotovo isti iznos kao i glavnica, slovenačka kompanija traži dodatnih 67 miliona evra.

Rok za dogovor o plaćanju potraživanja je 31. maj, istakli su ranije u upravi Elektroprivrede Republike Srpske.

Ni u Elektroprivredi Republike Srpske, ni u slovenačkom Holdingu, nisu odgovorili na upit da li je i koliko sredstava do sada uplaćeno na ime dugovanja RiTE Ugljevik.

Iz Holdinga Slovenske elektrane, unutar koga posluje i Elektrogospodarstvo Slovenije, poručili su da, zbog pravnog procesa, ne žele komentarisati konkretne poteze dok traje spor.

“Svakako očekujemo brz napredak u pregovorima oko preostalih otvorenih pitanja, o čemu je HSE uredno obavijestio pregovaračke partnere”, navodi se u odgovoru Holdinga na upit Radija Slobodna Evropa (RSE).

Pokušaj prodaje duga

Zbog finansijskog pritiska, u rješavanje problema uključila se i zvornička privatna firma Nova Alumina, nudeći Elektroprivredi Republike Srpske otkup duga prema Slovencima. Međutim, sindikat RiTE Ugljevik ovu ponudu tumače kao “prikrivenu privatizaciju strateškog resursa”.

“Nema govora o prodaji potraživanja. Modalitet otplate mora se tražiti unutar sistema, bez privatizacije javnog dobra”, izjavio je za RSE Boban Benović, predsjednik sindikata RiTE Ugljevik.
Direktor Nove Alumine Zoran Stevanović, za RSE je rekao kako su poslali ponudu, ali ih nije niko kontaktirao, te da se radi o “ponudi za pomoć, a ne privatizaciji”.

“Mi smo ponudili da pomognemo Elektroprivredi. Milion evra mjesečno plaćamo račun za struju. Dio da se plaća, a ostatak da se ‘pegla’ kroz fakture. Nikakav pokušaj ulaska u vlasništvo ne postoji. Ugljevik vrijedi manje nego što duguje”, rekao je Stevanović.

Iz Elektroprivrede Republike Srpske nije odgovoreno na upit RSE o ponudi zvorničke Alumine.

Šta je iz Republike Srpske ponuđeno Slovencima?

RSE imao je uvid u prepisku između Elektroprivrede Republike Srpske i Holdinga Slovenske elektrarne (HSE), koja dodatno rasvjetljava tok pregovora i razlike u stavovima.

U pismu koje je 13. maja uputio v.d. direktora Elektroprivrede Republike Srpske Luka Petrović, navodi se kako je “Kompanija Nova Alumina iz Zvornika izrazila spremnost da preuzme rizik naplate potraživanja”, te da zamijeni HSE kao povjerioca i stranku u arbitražnom postupku pred Arbitražnim sudom u Vašingtonu”.

Petrović je tražio da slovenačka kompanija sama pregovara s Novom Aluminom u vezi s preuzimanjem duga, te da bi se, u slučaju dogovora, potrebni sporazumi i ugovori mogli zaključiti do kraja maja.

“Realizacijom predloženog, svi međusobni sporovi između HSE i RiTE ‘Ugljevik’ bi se smatrali okončanim i stranke bi povukle sve međusobne tužbe, uz odricanje od postojećih i daljih tužbenih zahtjeva”, stoji u dopisu kojeg potpisuje Petrović.

On je Slovencima ponudio i mogućnost realizacije “zajedničkih projekata” na teritoriji Republike Srpske.

No, u odgovoru HSE-a, kojeg je potpisao poslovni direktor slovenačkog holdinga Uroš Podobnik, navodi se da Slovenci “neće voditi razgovore i pregovore s kompanijom Nova Alumina kao potencijalnim kupcem”.

“Ako Elektroprivreda Republike Srpske i/ili RiTE Ugljevik smatraju da time mogu poboljšati svoju poziciju, to je njihovo pravo. Međutim, mi nastavljamo pregovore isključivo s Elektroprivredom Republike Srpske i RiTE Ugljevik”, navodi se u odgovoru Podobnika.

On je zatražio od Elektroprivrede Republike Srpske i RiTE “Ugljevik” da “najkasnije do kraja radnog dana 16. maja” dostave prijedlog za rješavanje duga od 67 miliona evra neisplaćenih sredstava po odluci arbitraže u Beogradu, te potraživanja koja vode protiv BiH u ICSID arbitraži.

Nije poznato da li mu je odgovoreno na zahtjev.

“Pomoć” ili pokušaj privatizacije

Ekonomista Svetlana Cenić kaže da je pravno upitno da li Slovenci mogu da prodaju dug “Novoj Alumini” koja posluje u okviru grupacije “Pavgord”, te da takav scenario otvara i pitanje moguće privatizacije RiTE “Ugljevik”.

Ona podsjeća kako je kompanija Pavgord, otkupljući od Vlade Republike Srpske dug Fabrike glinice Birač u Zvornik, praktično taj posao pretvorila u preuzimanje najprofitabilnije ćerke kompanije, “Alumine”.

“Nije moguće da neko plati milione bez jasnog ugovora. Pitanje je koliko je to uopšte zakonski regulisano. Slovenci znaju šta rade, poznaju budžetski sistem i razumeju razliku između privatnog i javnog vlasništva. Biraju spor, ali siguran prihod.

Čak i da Elektroprivreda Republike Srpske sutra bankrotira, budžet Republike Srpske mora da stane iza nje, jer je to državno vlasništvo. A šta ako Alumina ‘propadne’? Šta će Slovenci naplatiti i kako? Zato su se opredelili za sigurniju opciju”, ističe Cenić za RSE.

Šta je poznato o Alumini?

Alumina je bila najprofitabilnije preduzeće unutar zvorničke Fabrike glinice “Birač” koja je u stečaju od 2013. godine.

Vlada Republike Srpske je u julu 2022. godine prihvatila da privatnoj firmi “Pavgord” iz Foče proda potraživanja u iznosu od 42,3 miliona maraka (oko 21,5 miliona evra).

Radi se o dugu Fabrike “Birač” prema javnim fondovima i preduzećima Republike Srpske za neplaćene poreze, doprinose, električnu energiju i vodu.

Kupovinom dugovanja, “Pavgord” je dobio 50 posto prava na odlučivanje u skupštini povjerilaca “Birača”, a samim time i “Aluminom”, kćerkom firmom.

Fabriku glinice “Birač” kupila je litvanska “Ukio grupa” 2001. godine. Nekoliko godina kasnije “Ukio grupa”, tada u vlasništvu ruskog tajkuna Vladimira Romanova, osniva i “Balkan investment banku”.

I “Birač” i banka su dovedeni do stečaja, a Litvanci su pobjegli iz BiH.

Ukio banka, kao dio “Ukio grupe”, tražila je naplatu potraživanja u vrijednosti većoj od 150 miliona maraka (75 miliona evra) po osnovu kredita koje su davali Fabrici “Birač” za šta je kao zalog poslužila imovina “Alumine”, koja je bila u stopostotnom vlasništvu “Birača”.

“Pavgord” je od “Ukio banke” otkupio potraživanja 2014. za nešto više od šest miliona evra.

To je kompaniji omogućilo da u konačnici postane i vlasnik “Alumine”, nakon što su sudovi u Republici Srpskoj priznali toj firmi potraživanja u vrijednosti većoj od 60 miliona evra.

Nakon odlaska Litvanaca iz Republike Srpske, zvanične istrage su potvrdile izvlačenje stotina miliona evra iz “Birača” preko “Balkan investment banke”.

Novinar portala Capital.ba Dejan Tovilović, koji godinama prati stanje u energetskom sektoru Republike Srpske, ističe da “ubacivanje još jedne strane u, ionako komplikovanom sporu RiTE Ugljeviku, samo kači dodatni kamen oko vrata”.

“Takođe, ostavlja se i prostor za privatizaciju na mala vrata, što su radnici među prvima prepoznali. Ne vjerujem u priče o solidarnosti, saosjećajnosti i patriotizmu kada je biznis u pitanju. Za RiTE Ugljevik nema dobrog rješenja. Može se pričati samo o onom koje će izazvati manju štetu”, rekao je Tovilović.

Istakao je da je i bez duga Slovencima situacija u RiTE “Ugljevik” nezavidna, jer se preduzeće suočava s nedostatkom uglja, lošom i zaostalom mehanizacijom i ogromnim dugovima u poslovanju.

TE Ugljevik u posljednje vrijeme više puta je prekinula s radom zbog nedostatka uglja.

To je bio razlog nekoliko protesta radnika koji su tražili raskidanje koncesije s ruskom kompanijom Komsar Energy, s kojom je Vlada Republike Srpske 2013. godine potpisala koncesioni ugovor za kopanje uglja.

Od tada do danas, vlasnik ove kompanije, ruski oligarh Rašid Serdarov, nije pokrenuo kopanje uglja na kopu, niti je izgradio novu termoelektranu na tom području, kako je dogovoreno.

Vlada Republike Srpske je pokrenula proces raskida ugovora i do sada je Serdarovu isplatila oko 30 miliona evra kao odštetu za raskid koncesije.

Za sada nije poznato koliko Vlada treba još isplatiti da bi koncesija bila i raskinuta.

(RSE) Foto: BN

Related Topics:

Politika

SAMO BAHATO! Višković sebi prilagodio i NO i statut „Autoputeva“

– Premijer Republike Srpke u ostavci Radovan Višković iskoristio je posljednje dane na čelu Vlade da pripremi teren za svoj dolazak na čelo „Autoputeva Republike Srpske“. Nakon što je smijenila Nadzorni odbor zbog neposlušnosti Vlada kojom Višković i dalje upravlja izmijenila je i statut preduzeća kako bi Višković mogao doći na čelo ovog preduzeća, otkriva portal CAPITAL.

Naime, na prošloj sjednici Vlade Republike Srpske bez najave je izmijenjen jedan od osnovnih akata „Autoputeva“.

Statutom iz 2014. godine je bilo definisano da direktor mora imati građevinski, ekonomski ili pravni fakultet.

S obzirom na to da Višković nije završio nijedan od gore pomenutih fakulteta, ovaj uslov je obrisan. Dodat je novi prema kojem je za poziciju direktora potrebno imati fakultet društvenog ili tehničkog smjera.

Inače, on je završio Saobraćajni fakultet, odnosno fakultet tehničkog smjera.

Podsjećamo, Višković je za vrijeme svog mandata ukorijenio institut vršioca dužnosti direktora (oko 700 ih je u raznim institucijama) koji je korišten kod imenovanja na pozicije onih koji nisu imali traženu stručnu spremu.

Takođe, kako je i sam priznao, vršioce dužnosti je puno lakše smijeniti nego one koje su imenovani za direktore.

Godinama unazad došlo je do masovne zloupotrebe ovog instituta, pa su pojedini direktori godinama u statusu vršioca dužnosti.

Iako je Glavna služba za reviziju javnog sektora upozoravala na ove nezakonitosti, praksa se nije promijenila sve dok Višković nije otišao iz Vlade.

Sada, međutim, on ne želi biti dio sistema u kojem se direktori mijenjaju „preko noći“, već mu je namjera da svoj status direktora utvrdi odmah na početku mandata.

Napominjemo da je prije ovih korekcija, Vlada smijenila dvojicu od trojice članova Nadzornog odbora koji su se protivili njegovom imenovanju.

Smijenjeni su Dragan Talić, Predrag Milekić koje će zamijeniti Dalibor Panić, Željko Đurić, dok je Denisu Stevanoviću produžen mandat.

Kao zvaničan razlog je navedeno to što im je istekao mandat, a i oni su, zanimljivo bili samo vršioci dužnosti.

Podsjećamo, Višković je nakon ostavke rekao da je mogao da bira gdje će se zaposliti, čime je još jednom potvrdio da su konkursi u Srpskoj puka formalnost.

(Capital)

Nastavi čitati

Politika

NEMA IMENA MINISTARA! Minić “Još nešto ćemo iskristalisati”

Manadatar Repbulike Srpske Savo Minić izjavio je danas u Banjaluci da ima potpunu podršku političkih stranaka koje čine vladajuću većinu u Srpskoj kada se govori o radu nove vlade.

“Kada je riječ o izboru ministara još nešto ćemo iskristalisati, ali glavnina je završena”, rekao je na konferenciji za novinare nakon sastanka vladajuće koalicije u Republici Srpskoj.

On je istakao da mu je čast što je mandatar, te da je svjestan odgovorosti.

“Koalicija okupljena oko SNSD-a pokazala je predanost kada je riječ o vitalnim interesima Republike Srpske. Jedno je sigurno, moramo nastaviti iskazivati jedinstvo”, poručio je Minić.

Posebna sjednica Narodne skupštine Republike Srpske, na kojoj bi trebalo da bude izabrana nova vlade Srpske, zakazana je za sutra u Banjaluci.

Nastavi čitati

Politika

BORENOVIĆ “Predloženi budžet BIH je skandalozan i loše strukturisan”

Poslanik PDP-a u Predstavničkom domu Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine Branislav Borenović obratio se medijima u periodu trajanja pauze na sjednici na kojoj se razmatra prijedlog budžeta koji je Predsjedništvo BiH uputilo u proceduru.

Kazao je da je budžet skandalozan i loše struktuisan. Stava je da isti pokazuje katastrofalno stanje u institucijama.

Kaže da se ne slažu prihodovne i rashodovne strane, što je velika sramota.

-Ima mnogo manjkavosti, što pokazuje katastrofalan odnos između ključnih institucija ove zemlje koje su trebale još prije deset mjeseci da predlože budžet. Naš stav je jasan od samog početka, takav način predlaganja budžeta je neprihvatljiv, niti smo u njemu učestvovali, niti smo za njega pitani- rekao je Borenović.

Ističe da neće podržati ovakav budžet niti u hitnoj, niti u redovnoj proceduri.

-U njemu ima nekoliko nepotrebnih stavki, poput vraćanja kredita za pojedine javne ustanove -kazao je.

Čudi ga da je ovakav budžet uopšte došao u Parlamentarnu skupštinu BiH, prenosi Klix.

-Ovo je još jedan pokazatelj nesposobnosti vladajuće strukture i najlošijeg saziva Savjeta ministara -ocijenio je Borenović.

Nastavi čitati

Aktuelno