Iran je 22. jula 2025. uspješno izveo suborbitalni test rakete-nosača „Kased“ u okviru razvoja novih tehnologija Iranske svemirske agencije. Iako je test zvanično predstavljen kao sredstvo za unapređenje satelitskih sposobnosti zemlje, njegov pravi značaj leži u tehnološkom napretku iranskog raketnog programa, koji već dugi niz godina izaziva zabrinutost Zapada, posebno SAD i evropskih članica NATO-a.
„Kased“ (Qased – glasnik) je jednokratni orbitalni lanser satelita koji je prvi put korišten 2020. za postavljanje satelita „Nur“ u orbitu. Platforma predstavlja kombinaciju vojne i civilne tehnologije, što je čini tipičnim primjerom „dual-use“ kapaciteta – raketa sposobna da lansira satelite, ali i balističke bojeve glave, izvještava TV Front.

Novi test u julu 2025. nije bio orbitalan, ali je omogućio ispitivanje naprednih sistema navigacije, motora i stabilizacije u fazi leta. Upravo su ovakvi testovi ključni za finalno usavršavanje interkontinentalnih balističkih raketa, jer omogućavaju simulaciju letne putanje, kontrolu u uvjetima velike brzine i pritiska, kao i preciznost spuštanja korisnog tereta.

Zapadni analitičari ukazuju da ne postoji suštinska tehnološka razlika između nosača satelita i nosača balističkih bojevih glava. Motori na čvrsto gorivo, sistemi vođenja i struktura raketa su u velikoj mjeri identični. Pored toga, mogućnost satelitskog osmatranja (kao što je obezbijedio „Nur-3“ u septembru 2023.) unapređuje Iranovu sposobnost za rano otkrivanje prijetnji, prikupljanje obavještajnih podataka i navođenje raketa na velike daljine. Ipak, nema sumnje da će protivnici Irana nastaviti narativ o “opasnosti pod SAD i Evropu”.

Svako novo lansiranje doprinosi izgradnji strateške autonomije i realnoj moći odvraćanja, ali i postavlja novu metu na Iran. Test pokazuje da Iran uprkos sankcijama uspijeva da održi kontinuitet u tehnološkom razvoju. Sa druge strane, on demonstrira sposobnost Irana da nastavi razvoj svog raketnog programa. To podvlačimo prije svega uprkos nizu atentata na njegove raketne naučnike tokom okršaja sa Izraelom.

Oko 300 radnika, planinara i turista zarobljeno je usljed klizišta u planinskoj prefekturi Šizuoka, u centralnom Japanu, javila je japanska televizija NHK.

Više od 110 ljudi, uključujući turiste koji su prenoćili u hotelu u okrugu Aoi u gradu Šizuoka i radnike koji grade željeznicu, kao i 190 planinara koji se spremaju za uspon, ostalo je zarobljeno u planinama nakon što se klizište srušilo na auto-put.

Oko 170 ljudi sišlo je nakon što je očišćena staza za njihovo spuštanje niz padinu. Ni oni, a ni ljudi koji su odbili da siđu, nisu se žalili na zdravstvene probleme.

Lokalne vlasti navodno planiraju da auto-put bude deblokiran do utorka, 29. jula.

Kompanija Meta saopštila je da će od oktobra obustaviti sve političke, izborne i društveno osjetljive oglase na platformama Fejsbuk i Instagram širom Evropske unije, navodeći kao razlog nove pravne i operativne izazove koje nameće evropska regulativa o političkom oglašavanju.

Odluka dolazi uoči stupanja na snagu Uredbe o transparentnosti i ciljanju političkog oglašavanja (TTPA), kojom EU nastoji da ograniči dezinformacije, strano miješanje i mikrotargetiranje u političkim kampanjama.

Nova pravila predviđaju punu transparentnost o finansijerima političkih oglasa, temama koje se promovišu i eventualnom korišćenju ličnih podataka u ciljanju publike.

Meta je u saopštenju istakla da bi primjena tih propisa stvorila „neodrživ nivo složenosti“ za oglašivače i same platforme.
– Uprkos intenzivnim razgovorima sa donosiocima odluka, ostavljeni smo pred nemogućim izborom – ili da ponudimo proizvod koji ne funkcioniše ni za korisnike ni za oglašivače, bez garancije da je u skladu sa zakonom, ili da u potpunosti obustavimo političko oglašavanje u EU – navodi se u saopštenju.

Zabrana će važiti u svih 27 država članica, a posebno će pogoditi političke stranke i organizacije koje su se u prethodnim izbornim ciklusima oslanjale na ciljano oglašavanje, poput holandskih partija tokom izbora za parlament 2023. godine, navodi danas holandski “HL Times”.

Evropska komisija je saopštila da je cilj uredbe jačanje povjerenja građana u demokratske procese.

– Propis odgovara na zabrinutost u vezi sa manipulacijom informacijama i stranim uplitanjem, kao i sa obradom ličnih podataka u političke svrhe – navodi Komisija.

Nova pravila zabranjuju i političko oglašavanje koje finansiraju sponzori izvan EU u periodu od tri mjeseca prije bilo kojih izbora ili referenduma.

Meta je upozorila da će biti prinuđena da isključi alate za personalizovano oglašavanje, što će, kako tvrdi, otežati političkim akterima da dopru do ciljane publike.

– Ovo predstavlja još jedan udarac na principe personalizovanog oglašavanja, ignorišući njegove koristi za korisnike i oglašivače – navodi kompanija.

Uredba se oslanja na postojeće evropske zakone, poput Opšte uredbe o zaštiti podataka (GDPR) i Zakona o digitalnim uslugama (DSA), te izričito zabranjuje korišćenje podataka maloljetnika, političkih stavova i drugih osjetljivih informacija u svrhe političkog oglašavanja.

Uz to, sve političke reklame moraće da budu sačuvane u javno dostupnoj bazi podataka na nivou cijele EU.