Brojna dosadašnja istraživanja već su više puta pokazala koliko postajemo zavisni od ekrana, a posebno od mobilnih telefona.

Ekrani oduzimaju privatno, odnosno slobodno vrijeme koje bi ljudi, umjesto da provode družeći se uživo, šetajući u prirodi ili radeći nešto korisnije, mogli da iskoriste drugačije, ali ga provode zatvoreni između četiri zida, zadubljeni u sadržaj na telefonu. Slična situacija često se dešava i tokom radnog vremena, posebno kod onih koji rade od kuće, gdje im konstantne notifikacije, pozivi, poruke i pregledanje objava na društvenim mrežama kradu vrijeme koje bi trebalo da posvete poslu.

Jedno od mogućih rješenja moglo bi biti da se telefon ostavi po strani, dalje od sebe, kako bi se zaposleni lakše fokusirali na rad. U teoriji to zvuči dobro, ali pitanje je šta bi se dogodilo u praksi – da li bismo vrijeme koje trošimo na telefonu zaista iskoristili za duži fokus na posao ako on nije kraj nas?

Malo istraživanje koje je obuhvatilo samo 22 osobe (uglavnom žene starosti između 22 i 31 godine), objavljeno u naučnom časopisu Frontiers, pokazalo je da prokrastinacija, odnosno odugovlačenje s poslom, više nije problem samo jednog uređaja – telefona. Kako je objasnio Maksi Hajtmajer sa Londonske škole ekonomije, problem zapravo leži u našim navikama i rutinama koje smo stekli korišćenjem različitih uređaja.

Dakle, ako smo navikli da stalno prekidamo posao i odlažemo obaveze zbog telefona, njegovo uklanjanje ne znači da ćemo se potpuno posvetiti radu – već ćemo pronaći drugi način ili uređaj kako bismo nastavili da skrećemo pažnju sa zadataka.

Učesnici istraživanja proveli su dva dana radeći sami u sobi sa odličnom zvučnom izolacijom, koristeći uređaje koje inače koriste, bez menjanja podešavanja notifikacija na telefonima. Jedna grupa držala je telefone na svom stolu, dok ih je druga ostavila na udaljenom stolu, van domašaja ruke. Osobe iz druge grupe zaista su manje koristile telefone, ali su se umjesto toga okrenule laptopovima, provodeći vrijeme na njima slično onome što bi inače radili na telefonima.

Dakle, nije sam uređaj ključni problem – problem je u tome što su ljudi navikli da stalno prekidaju ono što rade zbog obaveštenja i sadržaja na ekranima, bilo da se radi o telefonu ili računaru. Razlog zbog kojeg nam je sadržaj na telefonu toliko primamljiv je jasan, objašnjava Hajtmajer – velike kompanije kreiraju taj sadržaj s namerom da profitiraju od našeg neuspjeha da odolimo iskušenju da ga konzumiramo

Zbog prekršenog pravila prema kojem u zemljama Evropske unije mogu provesti do 90 u 180 dana, vozačima kamiona iz BiH je do sada izrečena zabrana ulaska u EU u ukupnom trajanju većem od 100 godina.

Potvrdio je to za “Nezavisne novine” Nikola Grbić, predsjednik Udruženja prevoznika za međunarodni i unutrašnji transport Republike Srpske, koji dodaje da su prevoznicima po tom osnovu izrečene i novčane kazne u iznosu od blizu 300.000 evra.

“Ako ste minut prekoračili u odnosu na dozvoljenih 90 u 180 dana, već ste sebi napravili problem”, istakao je Grbić.

Sporno evropsko pravilo je, inače, na snazi još od 15. decembra 2010. godine, ali transportne firme proteklih mjeseci, više nego ikad, zbog hroničnog nedostatka radne snage traže od organa EU da vozači budu izuzeti, s tim što nema naznaka da će se to dogoditi.

Institucije u BiH tvrde da pokušavaju prevazići probleme s kojima se susreću bh. vozači kamiona, a jedno od mogućih rješenja, koje je na stolu, jeste skraćivanje vremena na graničnim prelazima.

Ministarstvo komunikacija i transporta BiH je, naime, “skrojilo” Prednacrt odluke o uspostavljanju odbora za olakšavanje međunarodnog i međuentitetskog drumskog prometa, u kojem su ponuđena neka od rješenja.

U odbor bi, kako je predviđeno, trebalo da budu imenovani predstavnici Ministarstva komunikacija i transporta BiH, Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH, Ministarstva inostranih poslova BiH, Uprave za indirektno oporezivanje, Granične policije BiH, entitetskih ministarstava saobraćaja, privredne komore itd.

Odbor će, kako je planirano, održati prvi sastanak u roku od 60 dana od dana uspostavljanja, te će se sastajati najmanje dva puta godišnje, a po potrebi i češće.

U obrazloženju spomenutog dokumenta navodi se da se prevoznici u BiH suočavaju s brojnim izazovima na poslovnom planu, kao što su odlazak vozača radi rada u inostranstvu, uslovljenost dozvolama, carinske procedure, poreska i druga izdvajanja državi.

“Domaći prevoznici već duži period ukazuju na problematiku odlaska vozača u zemlje Evropske unije, usljed sveukupnih radnih uslova koji se dodatno usložnjavaju dugim čekanjem na graničnim prelazima i ograničenjima u pogledu dana boravka u Evropskoj uniji u trajanju od najviše 90 dana u periodu od 180 dana. Ministarstvo je upoznato sa informacijama o izricanju prekršajnih naloga i zabrane ulaska pojedinim vozačima teretnih vozila zbog prekoračenja vremena boravka u Evropskoj uniji”, naveli su iz Ministarstva komunikacija i transporta BiH.

Istakli su da su o ovom problemu informisali Savjet ministara BiH i od Evropske unije zatražili izuzimanje vozača koji obavljaju međunarodni drumski prevoz putnika i robe od ovih pravila.

“Zadaci odbora, čije je formiranje u planu, su da predlaže mjere za olakšice u međunarodnom i međuentitetskom prometu”, istaknuto je u nacrtu.

Analiza ograničenja u prometu je, kako se dodaje, ključna za identifikaciju prepreka koje usporavaju efikasnost prometa, kao što su zastarjeli pravni okvir, komplikovane administrativne procedure i ograničeni infrastrukturni kapaciteti, gdje spadaju granični prelazi i slično.

“Komplikovane i vremenski zahtjevne administrativne, carinske i granične procedure u osnovi predstavljaju glavnu prepreku u pogledu efikasnosti prometa. Kvalitetno izrađen prijedlog programa olakšica omogućio bi smanjenje broja potrebnih dokumenata i pojednostavljenje administrativnih procedura, tj. koraka, što direktno utiče na brži protok robe i putnika, smanjenje troškova i brzinu isporuke. Pojednostavljenjem ovih procedura, posebno uz primjenu informatičkih tehnologija, moguće je ubrzati obradu, smanjiti vrijeme čekanja na granicama i optimizovati tokove prometa”, navedeno je u nacrtu.

Grbić, međutim, ocjenjuje da su to priče za malu djecu.

“To neće riješiti problem. Taj problem datira od 2010. godine i hiljadu puta smo slali inicijative nadležnim institucijama, a nikad ništa nije urađeno po tom pitanju. Tražili smo da se na frekventnim graničnim prelazima uvede treća smjena kako bi se smanjilo čekanje, da se otvori još par graničnih prelaza kako bi se ubrzalo carinjenje robe. Ništa još nije urađeno”, rekao je Grbić za “Nezavisne novine”.

On je istakao da je njegov kamion u nedjelju naveče, u 22 sata, krenuo ka EU.

“Evo sad je ponedjeljak, 13 časova, tek sad je prešao tamo, eno na hrvatskoj strani. Šta da ja radim sa tim vozačem? Izašli su mu ‘arbajt sati’ i on sad mora parkirati kamion”, pojašnjava Grbić.

Štednja stanovništva u Srpskoj se za devet mjeseci “istopila” za 214,5 miliona maraka, ali je, u istom periodu, iznos koji imaju u bankama povećan za 226,1 milion KM.

Proističe to iz najnovije Informacije o makroekonomskim pokazateljima Republike Srpske, gdje su navedeni parametri koji se odnose na bankarski sektor.

“Štednja stanovništva sa stanjem na dan 30. septembra 2024. godine iznosila je 3.232,5 miliona KM i manja je za 214,5 miliona KM ili sedam odsto u odnosu na kraj 2023. godine”, precizirano je u dokumentu Ministarstva finansija Republike Srpske.

Naglašeno je, međutim, da je ukupna štednja stanovništva, uključujući štednju i tekuće račune stanovništva, sa 30. septembrom 2024. godine iznosila 4.628,7 miliona KM i veća je za 226,1 milion KM ili pet odsto, u odnosu na kraj 2023. godine.

Ekonomski stručnjaci ovo tumače riječima da je, očigledno, da je u ovom periodu povećan iznos koji građani imaju u bankama, ali im značajna svota novca nije više na štednim knjižicama odnosno štednim računima.

Snežana Šešlija, predsjednica Udruženja građana “Tolerancijom protiv različitosti” (ToPeeR) iz Doboja, kaže da građani odustaju od štednje u bankama zbog niskih kamatnih stopa, jer od nje nemaju koristi.

“Ono što je vrlo interesantno, kada je riječ o dobojskoj regiji, povećan je trend kupovine nekretnina, možda čak i za 30 odsto u odnosu na prošlu godinu, a da ne govorimo o periodu od prije pet, šest ili sedam godina. Šta to znači? To znači da sav višak novca građani ulažu ili u stanove, ili u kupovinu zemljišta koje planiraju kasnije unovčiti”, rekla je Šešlija.

Kako je naglasila, kupovina stanova za gotovinu je u Doboju jako porasla, a pojasnila je i o čemu se radi.

“To je pokušaj da se sačuva novac. A kada se zgrada završi, upaljena su svjetla u 30 odsto stanova, a ostalo je prazno. I više dijaspora ne kupuje toliko, koliko kupuju domaći potrošači”, navodi Šešlija za “Nezavisne novine”.

Novinar Nemanja Vukojević, koji prati ekonomske teme, kaže da se štednja stanovništva smanjuje, jer cijene konstantno divljaju.

“Jednostavno je, većina stanovništva koja je imala kakvu-takvu štednju, to je morala ‘povući’ kako bi preživjela mjesec. Plate nisu rasle istim tempom kao što su cijene koje su od pandemije virusa korona narasle i po 40-50 odsto. Prema nekim procjenama, cijene hrane su skočile i do 68 odsto u odnosu na prije tri-četiri godine”, smatra ovaj novinar.

Kako ističe, iz kvartala u kvartal se primjećuje rast potrošačkih kredita.

“Stanovništvo podiže kredite takođe kako bi se plaćale sve veće obaveze. Ukoliko se nešto drastično ne promijeni, vjerovatno ćemo u narednom periodu svjedočiti povlačenju još više novca za štednju od strane stanovništva”, naveo je Vukojević.

Prema podacima Ministarstva finansija Republike Srpske, oročena štednja stanovništva čini 75,9 odsto ukupne štednje i veća je za 47 miliona KM ili dva odsto u odnosu na kraj 2023. godine, a štednja po viđenju bez tekućih računa stanovništva čini 24,1 odsto ukupne štednje i manja je za 49,9 miliona KM ili sedam odsto, u odnosu na kraj 2023. godine.

“Tekući računi stanovništva veći su za 229 miliona KM ili 13 odsto, a ukupni depoziti stanovništva veći su za 226,1 milion KM ili pet odsto, u odnosu na kraj 2023. godine”, navodi se u Informaciji o makroekonomskim pokazateljima Republike Srpske.