Naučnici NASA otkrili su u aprilu na Grenlandu, ili bolje rečeno ispod naslaga leda na ovom ostrvu, nešto sasvim neočekivano – 65 godina staru vojnu bazu iz vremena Hladnog rata, piše Popular Mechanics.

Tokom leta iznad Grenlandske ledene ploče u aprilu, NASA-in naučnik Čad Grin je snimio radarske slike leda, a bio je zapanjen kada je otkrio ono što je ubrzo potvrđeno kao Kamp Century-65 godina staru vojnu bazu iz Hladnog rata, zakopanu na dubini od 30 metara ispod masivne ledene ploče.

– Tražili smo podlogu leda, a onda se iznenada pojavio Kamp Century – rekao je Aleks Gardner, kriosferni naučnik iz NASA-inog Laboratorija za mlazni pogon (JPL), koji je vodio projekat i dodao: “Nismo znali šta je to u početku.”

Tajna izgradnja Kampa Century trajala je od juna 1959. do oktobra 1960. godine, a sproveo ju je Inženjerski korpus američke vojske.

Ova baza, poznata i kao “grad ispod leda”, sastojala se od 21 podzemnog tunela ukupne dužine od 3 kilometra, prema izveštaju Interesting Engineeringa. Na radarskim snimcima, mnoge strukture baze su jasno vidljive. Za proučavanje baze, NASA je koristila UAVSAR (radarsku tehnologiju sličnu LiDAR-u, ali umjesto laserskih zraka koristi radio-talase), koja se često koristi za otkrivanje skrivenih struktura, poput majanskih ruševina.

Sjedinjene Države i Danska potpisale su sporazum o odbrani Grenlanda 1951. godine, omogućivši NATO snagama da koriste objekte na Grenlandu radi odbrane sjevernoatlantskog područja. To je omogućilo SAD-u da grade baze na Grenlandu.

Čak i bez temperatura od -70 stepeni i vetrova brzine do 200 kilometara na sat, izgradnja Kampa Century bila je pravi izazov. Baza je izgrađena od 6.000 tona materijala transportovanih teškim saonicama, koje su se kretale brzinom od svega tri kilometra na sat. Materijal je prvo prebacivan do Tule na Grenlandu, a zatim na sankama do lokacije Kampa Century, što je trajalo 70 sati.

Inženjeri su prvo kopali rovove, od kojih je najduži bio prolaz od 300 metara nazvan “Glavna ulica”, prije nego što su izgradili drvene zgrade i čelične krovove koji su činili Kamp Century.

Srce baze bio je jedan od prvih nuklearnih reaktora srednje snage, PM-2, koji je, zbog ekstremnih hladnoća, morao biti pažljivo održavan da bi snabdijevao bazu energijom.

Dok su radili u bazi, naučnici su napravili značajne geološke proboje, poput proučavanja ledenih jezgara i otkrivanja drevne istorije šuma i divljeg svijeta na Grenlandu. Ali, istraživanje je bilo samo paravan.

Sam Kamp Century nije bio tajna – njegova izgradnja bila je poznata činjenica, a vojska je čak snimila promotivni video o projektu. Ipak, naučno istraživanje služilo je kao maska za veliki američki nuklearni strateški plan, poznat kao “Projekat Ledeni Crv”. Plan je predviđao da Kamp Century postane skladište balističkih raketa ispod grenlandskog leda. Planirano je 84.000 kvadratnih kilometara tunela, dovoljno za 600 raketa i 11.000 vojnika koji bi stalno živeli u ovom “gradu ispod leda”.

Ali, projekat nikada nije realizovan zbog brojnih prepreka. Do 1967. godine Kamp Century je napušten, postavši zaleđeni fosil Hladnog rata. Nuklearni plan je objavljen 1997. godine zahvaljujući Danskom institutu za međunarodne poslove.

Danas ostaci baze leže zakopani pod slojevima leda i snega. Međutim, postoji ozbiljna prijetnja. Nuklearni reaktor iz baze, iako uklonjen, ostavio je za sobom 178.000 litara nuklearnog otpada. Sada, taj otpad miruje ispod leda – koji se topi zbog klimatskih promjena.

– Mislili su da nikada neće biti izložena -rekao je Vilijam Kolgan, klimatolog i istraživač glečera sa Univerziteta Jork u Torontu, koji je vodio studiju, za The Guardian.

– U šezdesetim godinama termin ‘globalno zagrevanje’ još nije bio poznat. Ali klima se mijenja, i pitanje je sada da li će ono što je zakopano ostati zakopano – dodao je.

(Telegraf Nauka/Popular Mechanics)