Connect with us

Društvo

Škole bez đaka, a STARAČKI DOMOVI KRCATI: Porazne demografske činjenice u zapadnom dijelu Srpske

Dok drastično opada broj učenika u gradovima i opštinama zapadnog dijela Republike Srpske, gdje su mnoge škole zatvorene, istovremeno se povećava broj staračkih domova koji su krcati i gdje se traže dodatni kvadrati za smještaj.

Cijenu pada nataliteta sve više plaća cijela zajednica. Pored ostalih posljedica, to se iskazuje i u novčanom smislu. Starije osobe su usamljene, jer nemaju potomaka ili su ih oni, tjerani ekonomskih teretom, napustili i otišli u gradove, u druge sredine, a sve više u inostranstvo.

Milostinja
Sagovornici Srpskainfo u Novom Gradu, Kostajnici i Kozarskoj Dubici, gdje su cijela sela, kao što su Sjeverovci, staračka, a mlađi u inostranstvu, navode da više košta jednomjesečni smještaj u domu starije osobe nego opremanje 10 učenika za školu.

– Računica je takva, a teret cijelog društva sve teži, naročito zbog ekonomske krize. Ipak, uzrok svemu je pad nataliteta, pustošenje naših sela i zamiranje života u njima. Nekada su ovi starci proizvodili hranu i izdržavali sebe i porodice, a sada su pali na teret drugih, na državnu ili rođačku milostinju – smatra Damir Šević, odbornik u Skupštini opštine Novi Grad.

Djece je sve manje, njihovu graju zamijenila je staračka kuknjava, zaključio je naš sagovornik. Problem ima dva lica i direktnu spregu, dodaje Šević, a to su, stalno zatvaranje škola i otvaranje domova za stare.

Više od 30 seoskih škola na području Gradiške, Kozarske Dubice, Laktaša, Srpca i Prnjavora zatvoreno je u posljednjih desetak godina. Od toga, trećina se odnosi na Gradišku, kojoj pripada najveći dio Lijevča i Potkozarja.

Nekad centralne, danas područne
Dragutin Kovačević, doskorašnji načelnik gradskog Odjeljenja za društvene djelatnosti, a sada šef gradonačelnikovog kabineta u Gradiški, kazao je za Srpskainfo da je mnogo lakše navesti sela u kojima se izvodi nastava nego gdje su škole ugašene. U turjačkom kraju školsko zvono početkom septembra oglasilo se samo u Srednjoj Jurkovici, Jazovcu i Gornjoj Jurkovici.

Na području koje gravitira Osnovnoj školi „Petar Kočić“ Nova Topola nastava se izvodi u Kočićevu, Mašićima, Karajzovcima i Vilusima. Posljednjih godina obustavljena je nastava u Romanovcima, Bereku, Elezagićima, Miljevićima i Vakufu.

Na području Gornjih Podgradaca u funkciji su područne škole u Donjim Podgradcima, Jablanici, Bistrici, Bukviku i Šimalovskoj.

– U svim ovim školama zajedno, računajući Viluse i Orahovu, koje su nekada bile centralne, a sada područna odjeljenja, manje je od stotinu učenika, ali je zato nekoliko puta više staraca. U nekim mjestima nastavu pohađa troje, petoro, šestoro, maksimalno 10 učenika – pojasnio je Kovačević.

Dramatične posljedice pada nataliteta iskazuju se i u gradiškim srednjim školama. Primjer je Gimnazija gdje su ove godine prvi put upisana četiri odjeljenja sa samo 16 učenika.

Bivše škole su poslije zatvaranja pretvorene u zadružne magacine, garaže za poljoprivrednu mehanizaciju, prodavnice, otkupne magacine, ali i staračke domove. Ista sudbina zadesila je i bivše fabrike, restorane, motele, omladinske domove i druge objekte društvene namjene.

Opustjele kuće
Pad nataliteta direktno utiče na povećanje staračkih domaćinstava zato što je stanovništvo u ovom kraju, u prosjeku, sve starije, a o njemu nema ko da brine. Mnoge kuće davno su opustjele, ili su to staračka domaćinstava sa dva ili jednim članom. Prema mišljenju socijalnih radnika, problem je i u zanemarivanju staraca od strane njihovih potomaka.

Zato je sve veća potreba za smještaj u domove, ali i druge porodice, po modelu tuđe njege i pomoći, kao vidu socijalnog zbrinjavanja. Iz Gradiške, posredstvom Centra za socijalni rad, u domovima u Prijedoru, Banjaluci, Višegradu, Modriči i Gradiški smješteno je 55 osoba. Troškovi su od 720 do 800 KM, kazala nam je Stana Balaban, direktorka ove ustanove.

Zato je mnogo veće interesovanje za smještaj u privatnoj režiji za osobe koje ne ispunjavaju uslove javnih socijalnih ustanova, gdje su i cijene ovih usluga veće. Na osnovu informacija iz domova na širem području, od Novog Grada, Kostajnice, Kozarske Dubice do Srpca, Laktaša i Prnjavora, smještaj košta od 700 do 1.300 KM, zavisno od zdravstvenog stanja. Na sve to treba dodati i izdatke za liječenje, garderobu, invalidske rekvizite i pomagala, pelene i druge potrepštine.

– Cijela situacija je veoma kompleksna, a budžeti gradova i opština sve tanji. Ni ovaj problem se ne može ublažiti bez konkretnijih programa na oživljavanju sela. U protivnom, ulazimo u ekonomski nepodnošljivu sferu staračkog društva. Taj problem, višestruko teži od efikasne natalitetne politike, uskoro bi mogao postati neizdrživ za Republiku Srpsku i našu zajednicu – smatraju naši sagovornici među socijalnim stručnjacima i ekonomistima.

Nestanak sela
O razmjerama propadanja sela, smanjenja nataliteta i uvećanja broja staračke populacije, svjedoči Milan Vujatović, seoski statističar iz Jablanice. On kaže da u njegovom zaseoku ima 21 kuća. Od toga, u 15 kuća živi po jedno, a ostale su puste.

– U periodu od 1950. do 1960. godine u ovom zaseoku Jablanice rođeno je 75 djece, a od 1960. godine do sada ukupno 17 djece. Samo 1955. godine rođeno je dvanaestoro. Od sadašnjih stanovnika, najmlađi ima 64 godine. Djece nema – kaže Vujatović.

Ovakvi primjeri su brojni, među njima i jedan iz prijedorskog kraja. Poslije 99 godina, škola u potkozarskom selu Jelovac je ugašena na kraju prošle školske godine. Otišla je posljednja generacija učenika zajedno sa učiteljem, a njih u selu nema više ko da naslijedi. Škola u ovom mjestu osnovana je 1923. godine.

Miroslav Mićko Prodan, član Zavičajnog društva “Patrija Jelovac” iz Prijedora, došao je na ovaj rastanak i uručio poklone i pisma zahvalnosti učenicima, Jovani Lukić, Nikolini Tubin, Milanu Cvijiću i Živku Šipki, učitelju Draženku i veroučitelju Željku.

Related Topics:

Društvo

PRVI SNIJEG PRVE POTEŠKOĆE: Vozači prijavljuju brojne probleme na putevima

Pad temperature i prvi snijeg već su donijeli brojne poteškoće na putevima širom Srpske i BiH, a vozači na grupama o dešavanjima u sobraćaju od jutros prijavljuju probleme na više dionica.

Zbog snijega koji je padao tokom protekle noći, stanje je naročito komplikovno na planinskim putevima, jer na pojedinim mjestima snijeg nije očišćen još uvijek, a saobraćajnice su klizave.

Najveće probleme imali su vozači kamiona, a nekoliko njih ostalo je zaglavljeno na putevima.

“Put Kotor Varoš – Kneževo. Prije Živinica iz pravca Kotor Varoš, zaglavljen šleper”, obavijestio je jutros jedan vozač ostale učesnike u saobraćaju, dodavši da je put ipak prohodan.

Slična situacija zabilježena je i kod Šipova.

“Od Šipova prema Kupresu snijeg, kamion se popriječio na putu, na ulasku u Strojice”, napisao je jedan vozač na grupama o dešavanjima u saobraćaju.

Pored snijega vozačima jutros probleme prave i klizave saobraćajnice, zbog kojih je i u Banjaluci jutros prijavljeno nekoliko udesa. Tako su vozači prijavljivali saobraćajke na Zapadnom tranzitu kod “Centruma” i u blizini semafora kod “Kramara”.

Nastavi čitati

Društvo

APSURDISTAN: Najveća rafinerija nafte u BiH sedam godina NIJE PROIZVELA ni litar nafte

Rafinerija nafte u Brodu, nekada jedan od ključnih energetskih pogona u Bosni i Hercegovini, već gotovo sedam godina stoji bez ijednog litra prerađene nafte.

Dok se akumulirani gubici penju na preko 900 miliona maraka (više od 460 miliona evra), ruski vlasnici sada spas traže u – reciklaži plastike.

Ovo je novi pokušaj izlaska ovog preduzeća iz milionskih minusa u kojima se nalazi.

Nakon eksplozije u krugu rafinerije 2018. godine, prerada nafte u Brodu, gradiću na obali Save na sjeveru BiH, je potpuno stala, a kompleks danas, uglavnom, služi kao skladište benzina.

Prije tri godine najavljivana je gradnja elektrane na gas unutar rafinerije, ali taj projekat do danas nije ni započet.

Ruski vlasnici više puta su obećavali modernizaciju jedine rafinerije nafte u BiH, ali konkretni koraci nikada nisu sprovedeni.

Vlasti Republike Srpske su 2007. godine brodsku rafineriju, zajedno sa Rafinerijom ulja u Modriči i mrežom pumpi “Nestro Petrol”, prodale ruskoj kompaniji “NjeftegazinKor” za 236 miliona maraka (oko 120 miliona evra).

Te kompanije danas su dio “Optima grupe”, društva za proizvodnju i promet naftom i naftnim derivatima, osnovanom 2008. godine u Banjaluci.

Iz “Optime” je na upit Radija Slobodna Evropa o daljim planovima za rafineriju odgovoreno da se informacije o poslovanju objavljuju “putem korporativnih sajtova i saopštenja za javnost”.

Reciklaža plastike – najnoviji plan vlasnika

Vlasnici rafinerije planiraju da izgrade postrojenje za reciklažu sekundarnih plastičnih sirovina, kapaciteta 32 tone po danu.

Rafinerija je Ministarstvu za prostorno planiranje, građevinarstvo i ekologiju RS dostavila zahtjev za prethodnu procjenu uticaja na životnu sredinu reciklažnog postrojenja.

Kako pokazuje dostavljena dokumentacija, u proizvodnoj hali će se u dvije linije prerađivati plastične folije i PET ambalaža.

Planirana hala će se nalaziti na mjestu gdje je nekad bilo jedno od postrojenja za preradu nafte.

Minus od skoro milijarde

Rafinerija je u prvih šest mjeseci ove godine ostvarila minus nešto veći od 31 miliona maraka (oko 15,9 miliona evra), pokazuju finansijski izvještaji akcionarskog društva.

Ukupno, rafinerija je u minusu većem od 914 miliona maraka (oko 467 miliona evra).

Prošlogodišnji revizorski izvještaj naglašava da rafinerija i dalje zavisi od finansijske podrške svog matičnog društva, ruske kompanije “Zarubežnjeft”, kako bi mogla nastaviti s radom.

“NjeftegazinKor” je ćerka firma “Zarubežnjefta”, ruske državne kompanije sa sjedištem u Moskvi.

Navode da je ruska firma 6. februara ove godine dostavila pismo podrške, u kome se obavezala da će u idućih godinu dana pružati finansijsku podršku rafineriji, te da je neće likvidirati.

Osim ogromnih nagomilanih dugova, upozorili su i na to da su kratkoročne obaveze rafinerije (kratkoročni krediti, plate, porezi, kamate i sl.) veće od obrtne imovine (materijal, gotovi proizvodi, potraživanja od kupaca) za 133 miliona maraka, odnosno 68 miliona evra.

“Ove činjenice ukazuju na postojanje značajne neizvjesnosti koja može da izazove sumnju u odnosu na sposobnost Društva da posluje po načelu stalnosti poslovanja”, naglasili su revizori.

Ekonomski analitičar Zoran Pavlović kaže za RSE da se “ne vidi nikakva strategija menadžmenta šta planiraju da urade”.

“Obnavljanje proizvodnje zahtijeva velika ulaganja, servisiranje opreme koje se inače radi u rafinerijama svakih osam godina, tzv. kapitalni remont”, ističe Pavlović.

Dodaje i da je cijela grupacija štura po pitanju informacija koje plasiraju u javnost, da žive od prodaje goriva, a da se rafinerijom “niko ne bavi”.

“Imam informaciju da su plaćene sve obaveze prema Poreskoj upravi RS od strane Rafinerije, tako da ovo ide nekuda, ali ne znamo kuda”, ocijenio je Pavlović.

Vlasnici su radili na modernizaciji i obnovi pogona za preradu nafte, kada se u oktobru 2018. godine u rafineriji desio požar u kojem je poginuo jedan radnik.

Nikada nisu zvanično saopšteni uzroci požara ni razmjere štete. Početkom 2019., rafinerija je prekinula proces prerade nafte koji do danas nije obnovljen.

Sindikat zaposlenih u rafineriji nije želio komentarisati trenutnu situaciju u kompaniji, upućujući nas umjesto toga na upravu Optima grupe.

Prema podacima s kraja prošle godine, u rafineriji je zaposleno ukupno 319 osoba.

Gasni terminali i elektrane

Jedan od rijetkih uspjeha rafinerije nakon prestanka prerade nafte bio je projekt izgradnje gasnog terminala.

Gasna kompresorska stanica u krugu rafinerije, spojena na gasovodnu mrežu iz Hrvatske, puštena je u rad u decembru 2021. godine.

Time je realizovan ugovor iz 2019. godine o snabdijevanju prirodnim gasom, između hrvatske kompanije “Crodux”, kao nosioca projekta gasifikacije i ruskog “Zarubežnjefta”.

Vrijednost projekta je oko 16,2 miliona evra, a kapacitet stanice je 40 miliona kubnih metara gasa.

Razmatrani su i planovi za izgradnju termoelektrane na gas u krugu rafinerije.

U avgustu 2022., Rafinerija i Ministarstvo energetike i rudarstva RS su potpisali Sporazum o saradnji na razvoju energetskih projekata u Republici Srpskoj.

Planirana je izgradnja gasne termoelektrane, vrijedne oko 150 miliona maraka (77 miliona evra), snage 100 megavata.

Poređenja radi, termoelektrana na ugalj u Ugljeviku ima kapacitet od 300 megavata.

Kako navodi Rafinerija u svojim dokumentima, dobili su saglasnost za priključak Elektroprenosa BiH, te je planiran i koncesioni ugovor sa entitetskim institucijama, ali do danas izgradnja nije započeta.

Privatizacija naftne industrije

U periodu poslije rata, Rafinerija nafte Brod je bila u vlasništvu RS, ali je zbog nagomilanih gubitaka i nelikvidnosti prestala sa radom.

Milorad Dodik, tada u ulozi premijera Republike Srpske, u Moskvi je 2007. godine potpisao ugovor o prodaji entitetske naftne industrije Rusima, u sklopu koje je bila brodska rafinerija, Rafinerija ulja u Modriči, i lanac benzinskih pumpi “Petrol”.

Godinu dana kasnije, kupac “NjeftegazInKor” je osnovao “Optima Grupu”, koja do danas upravlja poslovanjem dvije rafinerije, kao i mrežom pumpi, preimenovanih u “Nestro Petrol”.

Transparency International BiH je tada upozoravao da je ugovor o prodaji naftne industrije netransparentan i štetan, utvrdivši čak 44 sporne tačke.

Na zvaničnom sajtu firme, navedeno je da se radi o najvećoj naftnoj kompaniji u BiH, koja se bavi svim procesima od nabavke sirove nafte, preko njene prerade sve do veleprodaje i distribucije.

U okviru kompanije, Rafinerija ulja Modriča, takođe, posluje sa gubicima. Prema posljednjim podacima su u minusu 113 miliona maraka (oko 58 miliona evra), dok “Nestro Petrol” posluje u plusu.

Ruski vlasnici su u periodu od 2018. do 2021. povećali kapital “Optima Grupe ” za oko 900 miliona evra, što je jedna od najvećih poslijeratnih investicija u Bosni i Hercegovini.

Iako se nalazi u vlasništvu ruske kompanije, “Optima” nema problema sa poslovanjem, jer se “Zarubežnjeft” ne nalazi na listi sankcija Evropske unije, pokrenutih nakon invazije Rusije na Ukrajinu.

Nastavi čitati

Društvo

VREMENSKA PROGNOZA! Pad temperature, kiša, na planinama snijeg

Na području Bosne i Hercegovine se očekuje oblačno i nestabilno vrijeme sa kišom, koja će u brdsko-planinskim predjelima prelaziti u snijeg, uz formiranje snježnog pokrivača.

Tokom dana uslijediće zahlađenje, pa će kiša prelaziti u susnježicu i snijeg i ponegdje u nižim predjelima, saopšteno je iz Republičkog hidrometeorološkog zavoda.

U višim krajevima očekuje se od pet do 15 centimetara snijega, dok će u Hercegovini padati jača kiša i pljuskovi praćeni grmljavinom, uz obilnije padavine, dok se u večernjim časovima i tokom noći očekuje slabljenje i postepen prestanak padavina sa sjeverozapada. Duvaće slab do umjeren, ponegdje na udare jak vjetar sjevernih smjerova.

Najviša dnevna temperatura vazduha biće od četiri do devet stepeni, na jugu do 13, a u višim predjelima oko dva stepena Celzijusova, a minimalna od minus dva do četiri, na jugu do devet stepeni.

Nastavi čitati

Aktuelno