Iako su rodnu grudu, primorsku oblast u Sloveniji, prije tačno 100 godina napustili i novi dom pronašli u Slatini i okolini, Slovenci koji danas žive u Republici Srpskoj, ni vijek poslije, nisu zaboravili svoj jeziku, kulturu i običaje.

Veliki jubilej Udruženje Slovenaca Republike Srpske “Triglav” Banjaluka, koje je jedno od nekoliko udruženja Slovenaca na području BiH, obilježiće izložbom fotografija i kratkim dokumentarnim filmom, a to je samo dio aktivnosti koje su isplanirali za ovu godinu.

Inače, po okončanju ratnih dešavanja na području bivše Jugoslavije, kada je slovenačka zajednica na ovim prostorima postala manjinska, svjesni potrebe za udruživanjem, osnivaju “Triglav” 1998. godine i od tada pa sve do danas, već skoro tri decenije, bivaju most između Srpske i Slovenije.

“Mi postojimo 27 godina, istoimeno društvo Slovenaca ‘Triglav’ je postojalo i prije Drugog svjetskog rata, odnosno naši preci koji su se prvi doselili na ova područja osnovali su društvo u Banjaluci i ono je funkcionisalo od 1929. godine do Drugog svjetskog rata. Od tada pa do 1998. nismo imali organizovanog djelovanja slovenačkog društva na području Banjaluke i okoline i to je u mnogome doprinijelo da se te veze između Slovenaca i matice oslabe, a očuvanje jezika u mnogome izgubi, kao i kulturna osviještenost i znanje jezika”, priča za “Nezavisne novine” Mladen Lunić, predsjednik ovog udruženja, dodajući da je upravo zbog toga jedna od prvih aktivnosti “Triglava” bila uspostavljanje dopunske nastave na slovenačkom jeziku.

“U početku su to obavljali naši stari članovi koji su bili poznavaoci jezika, a zadnjih više od 13 godina imamo profesionalnog učitelja slovenačkog jezika koji dolazi iz Slovenije i koji uči sve naše članove, ali i druge ljude koji su zainteresovani da uče slovenački jezik. Sem toga, imamo druge aktivnosti i kulturne razmjene koje su dovele do toga da upravo mnogi potomci, treća ili četvrta generacija potomaka, poznaju bolje slovenački jezik nego njihovi roditelji i mislim da je time udruženje opravdalo svoj smisao postojanja”, kaže on.

Iako su malobrojna zajednica, Slovenci u Srpskoj i Bosni i Hercegovini su između sebe i svojih udruženja izgradili jake veze, a tokom godine realizuju zajedničke projekte, organizuju koncerte, kampove u prirodi i brojne druge događaje. Osim saradnje unutar zemlje, prema riječima predsjednika “Triglava”, ovo udruženje sarađuje i sa brojnim kulturnim društvima, organizacijama i institucijama iz Republike Slovenije.

“U Republici Sloveniji postoje državne organizacije koje su namijenjene da njeguju i podržavaju rad udruženja Slovenaca po svijetu, koji na neki način po programskim aktivnostima i finansiraju naš rad, a isto tako postoje organizacije koje organizuju različite događaje na kojima mi učestvujemo, odnosno na kojima gostujemo sa svojim horom i kulturnom sekcijom”, kaže Lunić za “Nezavisne novine”, objašnjavajući da u okviru “Triglava” postoji mješoviti hor “Davorin Jenko” koji ima redovne probe dva puta sedmično i nastupe u Banjaluci, Sloveniji i regionu.

Takođe, ne zaboravljaju ni tradicionalnu igru, pa imaju i dječju folklornu grupu.

Danas Udruženje Slovenaca RS “Triglav” iz Banjaluke broji 958 članova, a kako kaže Lunić, članovi mogu biti svi ljudi koji imaju slovenačko porijekla do četvrtog koljena.

“Ne mora neko da se izjašnjava kao Slovenac da bi bio član Udruženja. Naravno, tu su i bračnih drugovi, i roditelji članova i tako dalje… Broj aktivnih članova u aktivnostima je daleko manji, ali je i to i dalje jedan značajan broj za jedno udruženje nacionalne manjine, kao što smo mi”, ističe on za “Nezavisne novine”.

Među najznačajnijim manifestacijama koje organizuju svake godine jesu “Slovenski dan” i “Martinovanje”.

“‘Slovenski dan’ dosad smo organizovali 15 puta, to je manifestacija na otvorenom i vezana je za područje Slatine. Pravimo kulturno-umjetnički program na koji dovodimo brojna kulturno-umjetnička društva iz Slovenije, Hrvatske, Srbije, Bosne i Hercegovine. S druge strane, početkom zime imamo manifestaciju koja ima još dužu tradiciju. Već 27 godina organizujemo ‘Martinovanje’. ‘Martinovanje’ je već postalo jedan prepoznatljiv kulturni događaj u Banjaluci, a sam povod je vezan za narodni običaj krštenja vina koji se vezuje uz datum Svetog Martina”, priča Lunić.

Vezu sa maticom, osim kroz brojne aktivnosti, Slovenci iz Srpske jačaju i dobijanjem državljanstva zemlje predaka, a prema riječima našeg sagovornika, doskoro je postojala velika zainteresovanost za dobijanje državljanstva Republike Slovenije.

“Republika Slovenija je svojim zakonskim aktima to i omogućila. Sadašnje zakonsko rješenje jeste takvo da potomci slovenačkih iseljenika do drugog koljena mogu da zatraže i pod odgovarajućim uslovima i dobiju državljanstvo Republike Slovenije bez potrebe za odricanjem matičnog državljanstva. Tu mogućnost iskoristio je dobar dio naših članova. Neki su nakon toga izvršili, da tako kažem, povratak u Sloveniju”, ističe on za “Nezavisne novine”.

Lunić posebno ističe veliku podršku koju Udruženju “Triglav” pruža Damijan Serdar, ambasador Slovenije u Bosni i Hercegovini.

Na pitanje gdje mu je dom, Lunić kaže da čovjek može pripadati samo jednom mjestu.

“Uvijek je srcu bliže mjesto gdje je čovjek rođen, gdje je odrastao, gdje se školovao, gdje je stekao prijatelje, gdje je stekao svoje porodice. To je mjesto koje čovjek osjeća kao svoj dom, ali nikad ne treba zaboraviti i zanemariti svoje porijeklo i mislim da to nas samo može dodatno obogatiti. Sloveniju vidim kao nešto što ipak ima posebno mjesto u mom srcu i uvijek rado, kad imam mogućnosti, odlazim tamo”, zaključuje Lunić.

Istorijat dolaska Slovenaca na ova područja
Nakon što su poslije Prvog svjetskog rata na vlast u Italiji, a kojoj je Rapalskim sporazumom pripala i Slovenija, došli fašisti, naglo se pogoršala politička i ekonomska situacija, a rastao je i pritisak vlasti na slovenačko stanovništvo da se odrekne svog narodnog imena, jezika…

U potrazi za boljim životom grupa Slovenaca našla je novi dom u mjestima uz Vrbas, poput Slatine, Malog Blaška, Šušnjara i Trna.

“Jedan od inicijatora tog doseljavanja bio je profesor Anton Štrekelj. On je odlučio da pozove i druge svoje sunarodnike, prije svega pozvao je jednog od svojih učenika Alojza Adamiča. Malo-pomalo stvara se jedna mala zajednica u Slatini i tako je do Drugog svjetskog rata brojala oko 60 slovenačkih porodica”, priča Lunić.

Sa sobom su donijeli veliki broj novih vrsta voća, način obrade voćaka i dugoročno su promijenili čitav taj kraj i uticali da se od njihovog dolaska drugačije obrađuje zemlja.

Brzo su osnovali KUD “Istra” sa muzičkom i dramskom sekcijom.

Inače, Slovenci su na područje Banjaluke doseljavali i prije 1925. godine, odnosno već od samog početka Austrougarske aneksije BiH.

Neradni dani u Republici Srpskoj biće četvrtak i petak, 1, 2. maj, kao i petak, 9. maj, saopšteno je iz Ministarstva uprave i lokalne samouprave Republike Srpske.

U skladu sa Zakonom o praznicima Republike Srpske, 1. i 2. maj su neradni dani povodom Međunarodnog praznika rada, a 9. maj povodom obilježavanja republičkog praznika – Dana pobjede nad fašizmom.

Iz Ministarstva navode da u dane praznika neće raditi republički organi i organizacije, organi jedinica lokalne samouprave, preduzeća, ustanove i druge organizacije i lica koja profesionalno obavljaju uslužne i proizvodne djelatnosti.
Načelnik opštine, odnosno gradonačelnik, odrediće koja su preduzeća, ustanove i druge organizacije sa područja jedinice lokalne samouprave dužni da rade i u dane praznika Republike i u kom obimu radi zadovoljenja potreba građana.

U Republici Srpskoj i Federaciji BiH /FBiH/ će biti pretežno sunčano i još malo toplije, sa maksimalnom dnevnom temperaturom do 27 stepeni Celzijusovih.

Ujutru će biti svježe i pretežno vedro, a oko rijeka i po kotlinama prolazna magla, dok je uveče na istoku moguće prolazno naoblačenje.

Duvaće slab sjeveroistočni vjetar, u Hercegovini umjerena bura, saopšteno je iz Republičkog hidrometeorološkog zavoda.
Minimalna temperatura vazduha biće od četiri do devet, na jugu do 13, a maksimalna temperatura od 22 do 27 stepeni Celzijusovih.