Connect with us

Svijet

ZAŠTO TRAMP TOLIKO ŽELI GRENLAND? Ostrvo od ogromnog značaja

Novoizabrani američki predsjednik Donald Tramp je poručio kako želi da Kanadu učini 51. državom SAD, da preuzme kontrolu nad Panamskim kanalom, ali i kupi Grenland. On čak ne isključuje mogućnost upotrebe vojne moći za preuzimanje Grenlanda, inače danske teritorije – gdje se nalazi američka vojna baza.

Lider republikanaca, čija inauguracija bi trebalo da bude 20. januara, odbio je da isključi upotrebu vojne ili ekonomske moći za postizanje ovog cilja. Zašto Tramp želi da preuzme Grenland, teritoriju koja je 80 odsto prekrivena snijegom i udaljena je više od 3.000 kilometara od glavnog grada Vašingtona?

NA KRAJU SVIJETA

Smješten između Arktičkog i sjevernog Atlantskog okeana, Grenland je najveće ostrvo na svijetu i geografski dio Sjeverne Amerike. Ovo arktičko ostrvo ima 2,17 miliona kvadratnih kilometara, što ga čini oko tri puta većim od američke države Teksas.

Grenland je država, ali nije nezavisna. Prvobitno su nordijska naselja na Grenlandu bila dio Norveške pa su se tako pridružila kao dio Dansko-Norveške od 1380. pa nadalje. Kada je Norveška stekla nezavisnost 1814. godine, Grenland, Island i Farska ostrva ostali su pod danskom kontrolom. Danas je Grenland i dalje dio Kraljevine Danske, ali uživa široku autonomiju i može odlučivati o mnogim oblastima politike bez miješanja Kopenhagena.

Ovo ostrvo je najrjeđe naseljena teritorija na svijetu i dom za oko 56.000 stanovnika, uglavnom domorodačkih Inuita. Oko 80 odsto teritorije je pokriveno ledom, što znači da većina ljudi živi na jugozapadnoj obali oko glavnog grada, koji je bliži Njujorku od Kopenhagena. Unutrašnjost zemlje je uglavnom prekrivena glečerima. Privreda se uglavnom zasniva na ribolovu. Velike subvencije danske vlade čine oko petinu BDP-a.

Neke današnje mape svijeta mogu da dovedu u zabludu u pogledu toga kako Grenland zapravo izgleda. Ostrvo je bilo pod danskom vlašću od ranog 18. vijeka do 1979. godine, kada je postalo samoupravna teritorija. Od 2009. Grenland ima pravo da proglasi nezavisnost putem referenduma.

Grenlandski premijer Mute Egede pozvao je na nezavisnost od Danske. Odnos između Kopenhagena i Nuuka nije uvijek bio dobar, a diskusije o nezavisnosti od Kraljevine se redovno pojavljuju. Ovo se pojačalo kako se interesovanje za Arktik povećalo. Neki takođe ukazuju na nezainteresovanost i nerazumijevanje grenlandskih i arktičkih pitanja u Kopenhagenu. Intervencija SAD u ovo unutrašnje političko pitanje samo je gorivo na vatri.

POKUŠAJI KUPOVINE

SAD su i u nekom periodu razmišljale o kupovini Grenlanda. Bilo je to najmanje dva puta uključujući 1867. i 1946. Prvi put, SAD su kupile Aljasku od Rusije. Nakon ovoga, američki državni sekretar Vilijam Sjuard pokušao je da pregovara o kupovini Grenlanda od Rusije, ali pokušaj nije uspio.

SAD su okupirale Grenland 1941. nakon invazije nacističke Njemačke na Dansku tokom Drugog svjetskog rata. Dok je Grenland još bio danska kolonija 1946. godine, američki predsjednik Hari Truman predložio je kupovinu ostrva za 100 miliona dolara u zlatu, što je Danska odbila. Ovo je urađeno pod tajnom hladnog rata i javno je objavljeno tek 1991. godine u izvještaju “Asošiejted presa”.

Nijedna ponuda nije ostvarena, ali prema sporazumu o odbrani iz 1951. godine, SAD su dobile vazdušnu bazu koja se sada zove svemirska baza Pitufik, na sjeverozapadu Grenlanda. Ona se nalazi na pola puta između Moskve i Njujorka, to je najsjevernija ispostava američkih oružanih snaga i opremljena je sistemom upozorenja na rakete. Ako bi Rusija kojim slučajem poslala rakete prema SAD, najkraći put za nuklearno oružje bio bi preko Sjevernog pola i Grenlanda.

Tramp je tokom svog prvog mandata imao iste planove, a ponovo ih je iznio krajem prošle godine, poručujući da želi da preuzme kontrolu nad ostrvom na kom se nalazi američka vojna baza. U Predstavnički dom američkog Kongresa već je upućen nacrt zakona koji ima za cilj da ovlasti pregovore da SAD otkupe Grenland od Danske. Upitan da li bi isključio korišćenje vojne ili ekonomske prinude za osvajanje Grenlanda ili Paname Tramp je odgovorio: “Ne, ne mogu da vas uvjerim u bilo koje od ta dva, ali mogu reći ovo, potrebni su nam za ekonomsku sigurnost”.

Tim povodom oglasiose premijer Grenlanda Mute Egede ponavljajući da je ambicija žitelja ovog ostrva da stekne nezavisnost od Danske, ističući da narod Grenlanda ne želi da bude ni Danac ni Amerikanac. Egede je takođe izrazio spremnost da “razgovara” sa Trampom, priznajući da je njegovo odbijanje da isključi upotrebu sile za osvajanje Grenlanda “ozbiljno”.

Reagovao je i danski ministar inostranih poslova Lars Loke Rasmusen poručivši da Danska nije spremna na prodaju, ali i dalje je otvorena za razgovore, dodajući da Vašington ima “legitimne” interese u regionu.

STRATEŠKI POLOŽAJ

Analitičari Trampov potez objašnjavaju činjenicom da Grenland nudi najkraći put od Sjeverne Amerike do Evrope. Ovo daje SAD stratešku prednost njenoj vojsci i sistemu ranog upozoravanja na balističke rakete.

SAD su već izrazile interesovanje za proširenje svog vojnog prisustva na Grenlandu postavljanjem radara u vodama koje povezuju Grenland, Island i Ujedinjeno Kraljevstvo. Ove vode su kapija za ruska i kineska plovila koja Vašington ima za cilj da prati.

Takođe, nikako iz vida ne bi trebalo izgubiti i da Kina i Rusija posljednjih godina jačaju svoje arktičke vojne kapacitete. Ruske vojne operacije u ovom regionu datiraju još od marta 2015. godine, što odražava potpuno novi i rastući fokus na ključnu oblast svijeta.

Pored toga, ovo ostrvo je nevjerovatno bogato rudama, uključujući i rijetke minerale koji se koriste u proizvodnji baterija i visokotehnološkoj industriji. Prema istraživanju iz 2023. godine, 25 od 34 minerala koje Evropska komisija smatra kritičnim sirovinama pronađeno je na Grenlandu.Ostrvo obiluje i nalazištima grafita, bakra, nikla, platine, kobalta, cinka, nafte, ali i gasa. Istraživanja su otkrila i znatne količine zlata i to na jugu ove zemlje.

Poznata ležišta titanijuma i vanadijuma nalaze se na jugozapadu i istoku. Postoje i određena nalazišta uranijuma, ali je njegovo iskopavanje, baš kao i vađenje nafte i gasa, zabranjeno zbog protivljenja lokalnog stanovništva. Prema procjenama pojedinih stručnjaka, trenutna cijena procijenjenih količina mineralnih rezervi na Grenlandu iznosi više od 200 milijardi dolara, dok samo zemljište cijelogostrva, s obzirom na njegovu stratešku lokaciju, je oko 2,8 biliona dolara.

MORSKI PUTEVI

Klimatske promjene i gubitak leda polako otvara i neke od strateških brodskih ruta, produžavajući period kojima se može ploviti tokom ljeta na sjevernoj hemisferi. Ostrvo bi takođe moglo da postane važna karika u održavanju linija snabdijevanja od istočne obale SAD do sjeverne Evrope. Pored toga, topljenje leda moglo bi olakšati i pristup prirodnim resursima u nekim od međunarodnih voda.

Tramp i njegovi savjetnici sigurno su potpuno svjesni da Grenland nije na prodaju i da njihove izjave izazivaju negodovanje. Ovaj potez predstavlja primjer Trampovog prilično neobičnog pristupa spoljnoj politici i diplomatiji. Što se tiče svega, od Panamskog kanala do rata u Ukrajini, Tramp daje glasna obećanja. Može izgledati kao da puca iz kuka.

Međutim, ovo je prema mišljenju pojedinih analitičara, pregovaračka taktika. Grenland vjerovatno neće postati dio SAD,ali ako se ostvari neki oblik nezavisnosti, bliža ekonomska i vojna saradnja sa SAD mogla bi biti prirodan razvoj događaja. Centralno pitanje ovdje je – nije šta Tramp želi, već šta želi narod Grenlanda.

DUH IZ BOCE

Najava novoizabranog predsjednika Amerike da će kupiti od Danske Grenland, ali i da bi Kanada mogla da postane 51. država Amerike navela je i neke članice Evropske unije da budu glasnije u svojim teritorijalnim pretenzijama.Posljednja u nizu stiže iz Bugarske od lidera ekstremno desničarske stranke Preporod Kostadina Kostadinova koji je istakao da bi i Bugarska mogla da počne da razmišlja kao Tramp i zatraži pripajanje Sjeverne Makedonije “sa kojom dijeli zajedničke istorijske korijene, jezik i narod”, ali i regiju Južna Besarabija koja je trenutno podijeljena između Moldavije, Rumunije i Ukrajine, a koja prema ideji ovog političara “istorijski pripada samo Bugarskoj”.

Prema istraživanju instituta “Pju”, nestranačkog američkog istraživačkog centra sa sjedištem u Vašingtonu, sprovedenog u 19 država od koje su uglavnom sve članice NATO-a ili Evropske unije, ispostavilo se da veliki broj ispitanika u evropskim državama smatra da njihovoj zemlji pripada neki dio susjedne države. Tako čak 60 odsto Grka smatra da ova država polaže pravo na dio Turske u Sredozemlju, ali i dio Sjeverne Makedonije. U Turskoj 58 odsto građana smatra da su teritorijalno oštećeni, u Poljskoj 48,  Slovačkoj 46. I Šveđani imaju teritorijalne pretenzije prema susjedima, njih čak 19 odsto, kao i Britanci i Holanđani sa 23 odsto ispitanih građana. Što se tiče centralne i zapadne Evrope, odnosno Češke, Njemačke, Italije, Francuske i Španije, taj postotak se kreće oko 30 odsto. Naravno, tu je i Albanija koja ima pretenzije prema svim susjedima, uključujući Srbiju, imajući u vidu da je Tirana priznala samoproglašeno Kosovo.

Kanada i Panama

Predsjednik Donald Tramp rekao je da će zahtijevati da se Panamski kanal vrati u potpunosti, brzo i bez pitanja u posjed SAD, osim ako panamska vlada ne ispuni, kako je istakao, svoje moralne i pravne obaveze. SAD su izgradile ovaj kanal u 20. vijeku i zadržale kontrolu nad teritorijom koja ga okružuje decenijama, prije nego što su ga prenijele na Panamu počevši od sedamdesetih godina prošlog vijeka. Novi američki predsjednik šaljivo je sugerisao da bi SAD trebalo da preuzmu i vlasništvo nad Kanadom. Neki kanadski političari su odbacili taj prijedlog, a premijer Ontarija Dag Ford je sugerisao da bi Kanada trebalo da kupi Minesotu i Aljasku.

Related Topics:

Svijet

NEPALSKI SCENARIO: “GENERACIJA Z” traži ostavku vlade i u Maroku

Marokanski kolektiv mladih “GenZ 212” zatražio je u četvrtak naveče ostavku vlade, nakon šest dana protesta za bolje zdravstvene i obrazovne usluge koje su obilježili nasilje i smrt tri osobe.

“Pozivamo na raspuštanje aktuelne vlade zbog njenog neuspjeha da zaštiti ustavna prava Marokanaca i odgovori na njihove društvene zahtjeve”, navodi se u saopštenju “GenZ 212” upućenom kralju Muhamedu VI, pozivajući i na “fer sudske postupke” protiv odgovornih za korupciju.

Demonstracije, koje je “GenZ 212” organizovao od prošle subote, uslijedile su nakon protesta koji su počeli sredinom septembra u nekoliko gradova zbog smrti osam trudnica primljenih na carski rez u državnu bolnicu u Agadiru, na jugu zemlje.

“Narod želi zdravstvo i obrazovanje”, skandirale su u četvrtak desetine demonstranata, mašući marokanskim zastavama u trgovačkoj četvrti Agdal u centru prijestonice Rabata.

Demonstracije u Markoku uslijedile su nakon sličnih, masovnih protesta mladih u Nepalu, Indoneziji, Filipinima i na Madagaskaru.

Nemiri u Nepalu doveli su do ostavke premijera, dok je predsjednik Madagaskara u ponedjeljak raspustio svoju vladu u pokušaju da umiri demonstrante.

“Generacija Z” je proteste u Maroku organizovala putem društvenih mreža TikTok, Instagram i platforme Discord.

Oni su počeli u gradu Agadir, sa zahtjevima za bolje obrazovanje i kvalitetniju zdravstvenu zaštitu, prenosi Euronews.

Kao mirne demonstracije proširili su se zemljom na gradove Rabat, Kazablanku, Marakeš, Tanger, Ujdu, Inzegane, Tiznit, Ait Amir i Tarudant.

Nedavno formirani kolektiv “GenZ 212”, čiji su osnivači nepoznati, a koji ima 150.000 članova na platformi Discord, sebe predstavlja kao grupu “slobodne omladine”, bez političke pripadnosti.

Grupa je naglasila da “odbacuje sve oblike nasilja” i pozvala demonstrante “da poštuju mirnu prirodu” pokreta.

Prvi veći incident izbio je kada je policijski kombi udario jednog učesnika protesta, a viralni snimak izazvao je lažne glasine o njegovoj smrti, koje su kasnije demantovane.

Incident je doveo do ozbiljnije eskalacije nasilja koje je u utorak uveče zahvatilo jug zemlje, kada su demonstranti napali policiju i opljačkali prodavnice.

Prilikom napada na policiju maskirani demonstranti gađali su snage bezbjednosti kamenjem i Molotovljevim koktelima.

Takođe, demonstranti su tokom četvrtog dana protesta uzvikivali parolu “Narod hoće pad režima” što je direktna referenca na Arapsko proljeće kada je slogan nastao.

Talas nasilja nastavio se i narednih dana, a noć između srijede i četvrtka obilježili su neredi u Marakešu, tokom kojih su demonstranti zapalili policijsku stanicu.

Istovremeno, u gradiću Lklia na jugu zemlje, demonstranti su pokušali da upadnu u policijsku stanicu kako bi ukrali oružje, na šta je policija odgovorila u samoodbrani i ubila tri demonstranta.

Istovremeno u Kazablanci je održan miran protest na kojem su demonstranti zahtijevali ostavku premijera Aziza Ahanuša i kraj korupcije.

U noći tokom koje je došlo do eskalacije nasilja, kada su maskirani demonstranti napali policiju kamenjem i Molotovljevim koktelima, povrijeđeno je 263 policajaca i 23 civila, dok je uhapšeno više od 400 lica.

Kraljevina, koja će biti jedan od domaćina Svjetskog prvenstva u fudbalu 2030., počela je velike infrastrukturne projekte: izgradnju novih stadiona, proširenje mreže brzih pruga i modernizaciju nekoliko aerodroma.

“Želimo bolnice, ne samo stadione”, slogan je koji se koristi od početka protesta i koji je bio poruka mladih u četvrtak u Rabatu, Kazablanki i Agadiru, prenosi Nova.

“GenZ 212” (212 je pozivni broj za Maroko) tvrdi da djeluje iz “ljubavi prema zemlji i kralju”, u zemlji u kojoj su velike nejednakosti, kako teritorijalne, tako i između javnog i privatnog sektora.

“GenZ 212” je pozvao i na “oslobađanje svih pritvorenih u vezi sa mirnim protestima”.

Nastavi čitati

Svijet

UZBUNA U MINHENU: Letovi otkazani, na hiljade putnika prespavalo na aerodromu

Nešto poslije 22 sata vazdušni saobraćaj na minhenskom aerodromu bio je obustavljen, a brojni letovi otkazani.

Na aerodromu u Minhenubrojni letovi su sinoć otkazani zbog primjećivanja sumnjivih dronova. Mnogi putnici su noć morali da provedu na aerodromu. Aerodrom je jutros ponovo otvoren.

Prema policijskim navodima, nekoliko ljudi je videlo dronove kako lete iznad aerodroma u Minhenu, prenosi Tagešsau.

Nešto poslije 22 sata zbog toga je vazdušni saobraćaj bio obustavljen, a brojni letovi otkazani. Na aerodromu u Minhenu otkazano je 17 letova, što je pogodilo skoro 3.000 putnika. Uz to, 15 dolaznih letova moralo je biti preusmjereno ka Štutgartu, Nirnbergu, Beču i Frankfurtu.

Policija i vatrogasna služba aerodroma postavile su desetine poljskih kreveta u terminalu za tu namjenu.

Potraga za neidentifikovanim letećim objektom
Prema podacima Federalne policije, nekoliko ljudi je prijavilo da su vidjeli dron u blizini aerodroma.

Kasnije je primjećeno njihovo prisustvo i iznad aerodromskog prostora. Da li je u pitanju bio jedan ili više dronova, ostaje nejasno.

Državni i savezni policajci su pratili područje i tragali za letećim objektima i osumnjičenima, ali bez uspjeha. Takođe je raspoređen i policijski helikopter.

Oktoberfest, najveći svetski folklorni festival, nastavlja se do nedjelje u Minhenu. Kao najveći festival na svijetu, privlači milione posjetilaca iz cijelog svijeta. I oni bi mogli biti pogođeni ograničenjima vazdušnog saobraćaja.

Oktoberfest je juče bio zatvoren na pola dana zbog prijetnje bombom.

Nastavi čitati

Svijet

TENZIJE RASTU IZ DANA U DAN: Tusk tvrdi da je Evropa već u ratu, dok Putinu poručuje: “Želite da nas testirate, SAMO PROBAJTE”

Stanje u Evropi je alarmantno, a tenzije rastu iz dana u dan. To se može zaključiti po izjavama pojedinih lidera evropskih zemalja, koje su ujedno i članice NATO alijanse, ali i po odgovoru predsjednika Rusije.

Naime, danska premijerka Mete Frederiksen upozorila je da su nedavni upadi dronova u danski vazdušni prostor “samo početak”, dok je njen kolega iz Poljske Donald Tusk otišao korak dalje i istakao da je “Evropa već u ratu”.

Sinoć se oglasio i predsjednik Rusije Vladimir Putin koji je u svom obraćanju istakao da će “odgovor Rusije na militarizaciju Evrope biti uvjerljiv”.

Frederiksen upozorila Evropu da se spremi za napade
Danska premijerka Mete Frederiksen upozorila je da su nedavni upadi dronova u danski vazdušni prostor “samo početak”.

U dva velika intervjua za danske novine i “Fajnenšel tajms”, Frederiksen je pozvala Evropu da više razgovara o tome šta nova bezbjednosna situacija znači za kontinent i kako bi trebalo da odgovori na prijetnju.

U oštroj opasci, rekla je da je situacija u Evropi podsjeća na onu u međuratnom periodu 20. vijeka, jer se kontinent suočava sa prijetnjama koje proizilaze iz “pravog rata” u Ukrajini i novog, šireg hibridnog rata koji Rusija vodi protiv nje.

Ideja hibridnog rata je da nas ugrozi, da nas podijeli, da nas destabilizuje. Da se ​​jednog dana koriste dronovi, sljedećeg dana sajber napadi, trećeg dana sabotaža. Dakle, ovo se neće završiti – rekla je ona za FT.

Lider NATO zemlje poručio da je Evropa već u ratu
Poljski premijer Donald Tusk izjavio je juče da za njegovu zemlju rat u Ukrajini “nije apstrakt” i da se Poljska suočila sa višestrukim pokušajima ilegalnog prelaska poljske granice sa Belorusijom “svakog dana”, sa nekim napadima na njene vojnike, uključujući i žrtve.

– To je naš rat, i ako Ukrajina izgubi, to znači naš neuspjeh – naglasio je poljski premijer u obraćanju na panelu na Samitu Evropske političke zajednice u Kopenhagenu.

Tusk je rekao da su provokacije iz Rusije na Baltičkom moru skoro svakodnevne, dodajući da je Zapad umiješan u “novu vrstu rata” sa Rusijom.

– Dobio sam poruku iz Varšave, imamo još jedan incident sada blizu luke Ščećin… Imamo nove incidente u našem regionu, mislim na Baltičko more, svake nedjelje, skoro svakog dana – rekao je Tusk.

On je u obraćanju upozorio “da Evropa više nije u predratnom periodu, već se suočava sa ratom”.

“Ako Evropa hoće da nas testira – samo neka proba”
S druge strane, ruski predsjednik Vladimir Putin obratio se sinoć na plenarnoj sjednici 22. godišnjeg sastanka Međunarodnog diskusionog kluba “Valdaj” u Sočiju i tom prilikom je poslao jasnu poruku:

– Ako Evropa hoće da nas testira – samo neka proba!

Naime, Vladimir Putin je, između ostalog, izjavio da u sadašnjoj situaciji u svijetu treba biti spreman na sve i da je “ulog izuzetno visok”.

On je, takođe, naglasio da je samoobmana opasna stvar i da Rusija ne bi trebalo da ignoriše šta se dešava.

– Potrebno je pratiti militarizaciju Zapada. Njemačka planira da ponovo učini svoju vojsku najmoćnijom u Evropi. Mi jednostavno ne možemo da zanemarimo to što se događa, nemamo pravo to da uradimo zbog sopstvene bezbjednosti. Ako žele da testiraju našu odbrambenu sposobnost – neka probaju. Naša istorija je pokazala da je slabost nedopustiva. Moskva je nikada neće ispoljiti, neka to imaju na umu oni kojima smeta to što Rusija postoji. Odgovor Rusije na militarizaciju Evrope biće uvjerljiv – naglasio je Putin.

Kako je rekao, odgovornost za činjenicu da požar u Ukrajini još nije zaustavljen prvenstveno leži na Evropi.

– Konflikt za sada nismo uspjeli da prekinemo, a krivica za to je na Evropi koja stalno pokušava da ga još više raspali. Ali, dobra volja će ipak pobjediti. Promjene se dešavaju čak i javnom mnjenju Ukrajine – naveo je on, prenosi Blic.

Nastavi čitati

Aktuelno