Connect with us

Svijet

ZAŠTO TRAMP TOLIKO ŽELI GRENLAND? Ostrvo od ogromnog značaja

Novoizabrani američki predsjednik Donald Tramp je poručio kako želi da Kanadu učini 51. državom SAD, da preuzme kontrolu nad Panamskim kanalom, ali i kupi Grenland. On čak ne isključuje mogućnost upotrebe vojne moći za preuzimanje Grenlanda, inače danske teritorije – gdje se nalazi američka vojna baza.

Lider republikanaca, čija inauguracija bi trebalo da bude 20. januara, odbio je da isključi upotrebu vojne ili ekonomske moći za postizanje ovog cilja. Zašto Tramp želi da preuzme Grenland, teritoriju koja je 80 odsto prekrivena snijegom i udaljena je više od 3.000 kilometara od glavnog grada Vašingtona?

NA KRAJU SVIJETA

Smješten između Arktičkog i sjevernog Atlantskog okeana, Grenland je najveće ostrvo na svijetu i geografski dio Sjeverne Amerike. Ovo arktičko ostrvo ima 2,17 miliona kvadratnih kilometara, što ga čini oko tri puta većim od američke države Teksas.

Grenland je država, ali nije nezavisna. Prvobitno su nordijska naselja na Grenlandu bila dio Norveške pa su se tako pridružila kao dio Dansko-Norveške od 1380. pa nadalje. Kada je Norveška stekla nezavisnost 1814. godine, Grenland, Island i Farska ostrva ostali su pod danskom kontrolom. Danas je Grenland i dalje dio Kraljevine Danske, ali uživa široku autonomiju i može odlučivati o mnogim oblastima politike bez miješanja Kopenhagena.

Ovo ostrvo je najrjeđe naseljena teritorija na svijetu i dom za oko 56.000 stanovnika, uglavnom domorodačkih Inuita. Oko 80 odsto teritorije je pokriveno ledom, što znači da većina ljudi živi na jugozapadnoj obali oko glavnog grada, koji je bliži Njujorku od Kopenhagena. Unutrašnjost zemlje je uglavnom prekrivena glečerima. Privreda se uglavnom zasniva na ribolovu. Velike subvencije danske vlade čine oko petinu BDP-a.

Neke današnje mape svijeta mogu da dovedu u zabludu u pogledu toga kako Grenland zapravo izgleda. Ostrvo je bilo pod danskom vlašću od ranog 18. vijeka do 1979. godine, kada je postalo samoupravna teritorija. Od 2009. Grenland ima pravo da proglasi nezavisnost putem referenduma.

Grenlandski premijer Mute Egede pozvao je na nezavisnost od Danske. Odnos između Kopenhagena i Nuuka nije uvijek bio dobar, a diskusije o nezavisnosti od Kraljevine se redovno pojavljuju. Ovo se pojačalo kako se interesovanje za Arktik povećalo. Neki takođe ukazuju na nezainteresovanost i nerazumijevanje grenlandskih i arktičkih pitanja u Kopenhagenu. Intervencija SAD u ovo unutrašnje političko pitanje samo je gorivo na vatri.

POKUŠAJI KUPOVINE

SAD su i u nekom periodu razmišljale o kupovini Grenlanda. Bilo je to najmanje dva puta uključujući 1867. i 1946. Prvi put, SAD su kupile Aljasku od Rusije. Nakon ovoga, američki državni sekretar Vilijam Sjuard pokušao je da pregovara o kupovini Grenlanda od Rusije, ali pokušaj nije uspio.

SAD su okupirale Grenland 1941. nakon invazije nacističke Njemačke na Dansku tokom Drugog svjetskog rata. Dok je Grenland još bio danska kolonija 1946. godine, američki predsjednik Hari Truman predložio je kupovinu ostrva za 100 miliona dolara u zlatu, što je Danska odbila. Ovo je urađeno pod tajnom hladnog rata i javno je objavljeno tek 1991. godine u izvještaju “Asošiejted presa”.

Nijedna ponuda nije ostvarena, ali prema sporazumu o odbrani iz 1951. godine, SAD su dobile vazdušnu bazu koja se sada zove svemirska baza Pitufik, na sjeverozapadu Grenlanda. Ona se nalazi na pola puta između Moskve i Njujorka, to je najsjevernija ispostava američkih oružanih snaga i opremljena je sistemom upozorenja na rakete. Ako bi Rusija kojim slučajem poslala rakete prema SAD, najkraći put za nuklearno oružje bio bi preko Sjevernog pola i Grenlanda.

Tramp je tokom svog prvog mandata imao iste planove, a ponovo ih je iznio krajem prošle godine, poručujući da želi da preuzme kontrolu nad ostrvom na kom se nalazi američka vojna baza. U Predstavnički dom američkog Kongresa već je upućen nacrt zakona koji ima za cilj da ovlasti pregovore da SAD otkupe Grenland od Danske. Upitan da li bi isključio korišćenje vojne ili ekonomske prinude za osvajanje Grenlanda ili Paname Tramp je odgovorio: “Ne, ne mogu da vas uvjerim u bilo koje od ta dva, ali mogu reći ovo, potrebni su nam za ekonomsku sigurnost”.

Tim povodom oglasiose premijer Grenlanda Mute Egede ponavljajući da je ambicija žitelja ovog ostrva da stekne nezavisnost od Danske, ističući da narod Grenlanda ne želi da bude ni Danac ni Amerikanac. Egede je takođe izrazio spremnost da “razgovara” sa Trampom, priznajući da je njegovo odbijanje da isključi upotrebu sile za osvajanje Grenlanda “ozbiljno”.

Reagovao je i danski ministar inostranih poslova Lars Loke Rasmusen poručivši da Danska nije spremna na prodaju, ali i dalje je otvorena za razgovore, dodajući da Vašington ima “legitimne” interese u regionu.

STRATEŠKI POLOŽAJ

Analitičari Trampov potez objašnjavaju činjenicom da Grenland nudi najkraći put od Sjeverne Amerike do Evrope. Ovo daje SAD stratešku prednost njenoj vojsci i sistemu ranog upozoravanja na balističke rakete.

SAD su već izrazile interesovanje za proširenje svog vojnog prisustva na Grenlandu postavljanjem radara u vodama koje povezuju Grenland, Island i Ujedinjeno Kraljevstvo. Ove vode su kapija za ruska i kineska plovila koja Vašington ima za cilj da prati.

Takođe, nikako iz vida ne bi trebalo izgubiti i da Kina i Rusija posljednjih godina jačaju svoje arktičke vojne kapacitete. Ruske vojne operacije u ovom regionu datiraju još od marta 2015. godine, što odražava potpuno novi i rastući fokus na ključnu oblast svijeta.

Pored toga, ovo ostrvo je nevjerovatno bogato rudama, uključujući i rijetke minerale koji se koriste u proizvodnji baterija i visokotehnološkoj industriji. Prema istraživanju iz 2023. godine, 25 od 34 minerala koje Evropska komisija smatra kritičnim sirovinama pronađeno je na Grenlandu.Ostrvo obiluje i nalazištima grafita, bakra, nikla, platine, kobalta, cinka, nafte, ali i gasa. Istraživanja su otkrila i znatne količine zlata i to na jugu ove zemlje.

Poznata ležišta titanijuma i vanadijuma nalaze se na jugozapadu i istoku. Postoje i određena nalazišta uranijuma, ali je njegovo iskopavanje, baš kao i vađenje nafte i gasa, zabranjeno zbog protivljenja lokalnog stanovništva. Prema procjenama pojedinih stručnjaka, trenutna cijena procijenjenih količina mineralnih rezervi na Grenlandu iznosi više od 200 milijardi dolara, dok samo zemljište cijelogostrva, s obzirom na njegovu stratešku lokaciju, je oko 2,8 biliona dolara.

MORSKI PUTEVI

Klimatske promjene i gubitak leda polako otvara i neke od strateških brodskih ruta, produžavajući period kojima se može ploviti tokom ljeta na sjevernoj hemisferi. Ostrvo bi takođe moglo da postane važna karika u održavanju linija snabdijevanja od istočne obale SAD do sjeverne Evrope. Pored toga, topljenje leda moglo bi olakšati i pristup prirodnim resursima u nekim od međunarodnih voda.

Tramp i njegovi savjetnici sigurno su potpuno svjesni da Grenland nije na prodaju i da njihove izjave izazivaju negodovanje. Ovaj potez predstavlja primjer Trampovog prilično neobičnog pristupa spoljnoj politici i diplomatiji. Što se tiče svega, od Panamskog kanala do rata u Ukrajini, Tramp daje glasna obećanja. Može izgledati kao da puca iz kuka.

Međutim, ovo je prema mišljenju pojedinih analitičara, pregovaračka taktika. Grenland vjerovatno neće postati dio SAD,ali ako se ostvari neki oblik nezavisnosti, bliža ekonomska i vojna saradnja sa SAD mogla bi biti prirodan razvoj događaja. Centralno pitanje ovdje je – nije šta Tramp želi, već šta želi narod Grenlanda.

DUH IZ BOCE

Najava novoizabranog predsjednika Amerike da će kupiti od Danske Grenland, ali i da bi Kanada mogla da postane 51. država Amerike navela je i neke članice Evropske unije da budu glasnije u svojim teritorijalnim pretenzijama.Posljednja u nizu stiže iz Bugarske od lidera ekstremno desničarske stranke Preporod Kostadina Kostadinova koji je istakao da bi i Bugarska mogla da počne da razmišlja kao Tramp i zatraži pripajanje Sjeverne Makedonije “sa kojom dijeli zajedničke istorijske korijene, jezik i narod”, ali i regiju Južna Besarabija koja je trenutno podijeljena između Moldavije, Rumunije i Ukrajine, a koja prema ideji ovog političara “istorijski pripada samo Bugarskoj”.

Prema istraživanju instituta “Pju”, nestranačkog američkog istraživačkog centra sa sjedištem u Vašingtonu, sprovedenog u 19 država od koje su uglavnom sve članice NATO-a ili Evropske unije, ispostavilo se da veliki broj ispitanika u evropskim državama smatra da njihovoj zemlji pripada neki dio susjedne države. Tako čak 60 odsto Grka smatra da ova država polaže pravo na dio Turske u Sredozemlju, ali i dio Sjeverne Makedonije. U Turskoj 58 odsto građana smatra da su teritorijalno oštećeni, u Poljskoj 48,  Slovačkoj 46. I Šveđani imaju teritorijalne pretenzije prema susjedima, njih čak 19 odsto, kao i Britanci i Holanđani sa 23 odsto ispitanih građana. Što se tiče centralne i zapadne Evrope, odnosno Češke, Njemačke, Italije, Francuske i Španije, taj postotak se kreće oko 30 odsto. Naravno, tu je i Albanija koja ima pretenzije prema svim susjedima, uključujući Srbiju, imajući u vidu da je Tirana priznala samoproglašeno Kosovo.

Kanada i Panama

Predsjednik Donald Tramp rekao je da će zahtijevati da se Panamski kanal vrati u potpunosti, brzo i bez pitanja u posjed SAD, osim ako panamska vlada ne ispuni, kako je istakao, svoje moralne i pravne obaveze. SAD su izgradile ovaj kanal u 20. vijeku i zadržale kontrolu nad teritorijom koja ga okružuje decenijama, prije nego što su ga prenijele na Panamu počevši od sedamdesetih godina prošlog vijeka. Novi američki predsjednik šaljivo je sugerisao da bi SAD trebalo da preuzmu i vlasništvo nad Kanadom. Neki kanadski političari su odbacili taj prijedlog, a premijer Ontarija Dag Ford je sugerisao da bi Kanada trebalo da kupi Minesotu i Aljasku.

Related Topics:

Svijet

RUBIO O MIROVNOM SPORAZUMU “Evropa ključna za dogovor Rusije i Ukrajine”

Američki državni sekretar Marko Rubio rekao je ministrima spoljnih poslova Kvinte da je evropsko liderstvo ključno za navođenje Moskve i Kijeva na pregovore i postizanje trajnog mirovnog sporazuma, saopšteno je iz Stejt departmenta.

Sastanak je održan na marginama neformalnog skupa ministara spoljnih poslova zemalja NATO-a u Antaliji, a prisustvovali su mu još šefovi diplomatija Francuske, NJemačke, Italije i Velike Britanije.

“Rubio je naglasio da je evropsko liderstvo ključno za navođenje Rusije i Ukrajine na pregovore u dobroj vjeri za brzo i trajno mirovno rješenje”, saopštila je portparol Stejt departmenta Tami Brus.
Ona je dodala da je Rubio obavijestio kolege o mirovnim naporima američkog predsjednika Donalda Trampa.

Diplomate su se saglasile o potrebi povećanja izdataka za odbranu među evropskim državama, kao i o podjeli tereta NATO-a, navodi se u saopštenju.

Nastavi čitati

Svijet

TRAMP TVRDI DA JE AMERIKA BLIZU SPORAZUMA “Teheran je nekako pristao na uslove”

Američki predsjednik Donald Tramp izjavio je danas da su Sjedinjene Američke Države veoma blizu postizanja nuklearnog sporazuma sa Iranom.

On je naglasio da je Teheran “nekako” pristao na uslove.
– Mi smo u veoma ozbiljnim pregovorima sa Iranom o dugoročnom miru – rekao je Tramp, koji tokom turneje po Bliskom istoku danas boravi u Kataru, prenio je Rojters.
Savjetnik iranskog vrhovnog vođe ajatolaha Alija Hamneija Ali Šamkani izjavio je ranije danas da je Iran spreman da pristane na sporazum o nuklearnom programu, u pregovorima sa SAD, u zamenu za ukidanje ekonomskih sankcija.

On je u intervjuu za NBC rekao da će se Iran obavezati da nikada neće proizvoditi nuklearno oružje, i da će se riješiti svojih zaliha visoko obogaćenog uranijuma.

Pregovarački timovi SAD i Irana održali su prethodnih mjeseci više sastanaka u Muskatu i Rimu na temu iranskog nuklearnog programa, za koji SAD traže da isključi svaku mogućnost upotrebe u vojne svrhe.

Nastavi čitati

Svijet

TREBAO JE BITI UZOR, ALI… Američki košarkaš uhapšen u Indoneziji zbog šverca droge

Američki košarkaš Džared Dvejn Šo (34) uhapšen je u Indoneziji zbog sumnje da je pokušao da prokrijumčari nedozvoljene supstance u tu zemlju, saopštila je lokalna policija.

Šo, koji dolazi iz Dalasa, i nastupa u Indonezijskoj košarkaškoj ligi od 2022. godine, priveden je 7. maja u svom stanu u oblasti Tangerang, nadomak Džakarte.

Prilikom pretresa, policija je zaplijenila 132 bombone sa kanabisom, rekao je šef policije aerodroma Soekarno-Hata, Ronald Sipajung.

Hapšenje je usledilo nakon dojave carinske službe sa aerodroma, koja je registrovala sumnjiv poštanski paket sa Tajlanda.

Kanabis je dekriminalizovan na Tajlandu od novembra 2024. godine, ali su u Indoneziji zakoni o drogama izuzetno strogi i za krijumčarenje narkotika zaprijećena je doživotna kazna zatvora ili smrtna kazna strijeljanjem.

Prema navodima policije, Šo je tokom ispitivanja izjavio da je planirao da podijeli bombone sa kanabisom sa kolegama košarkašima. U paketu je pronađeno ukupno 869 grama ilegalne supstance.

Košarkaš je prethodno igrao za nekoliko timova u Indonezijskoj ligi, a prošle godine potpisao je ugovor sa ekipom Tangerang Hoks. Menadžer kluba Tiki Suvantikno izjavio je da klub osuđuje Šoovo ponašanje i da je igrač odmah otpušten zbog kršenja ugovora.

“Indonezijska košarkaška liga doživotno je zabranila Šou da igra. Ne tolerišemo igrače, funkcionere niti bilo koga u sportu ko je povezan sa drogom. Nema mhesta za narkotike u svijetu košarke”, izjavio je predsjednik lige Budisatrijo Dživandono.

Prema podacima Kancelarije Ujedinjenih nacija za borbu protiv droge i kriminala, Indonezija je značajna tranzitna tačka za međunarodnu trgovinu drogom, uprkos rigoroznim zakonima.

U toj zemlji trenutno se na čekanju izvršenja smrtne kazne nalazi oko 530 osoba, među kojima je i 96 stranaca, većinom zbog krivičnih djela povezanih sa drogom. Posljednja izvršenja smrtne kazne u Indoneziji zabilježena su 2016. godine, prenosi Sport Klub.

Nastavi čitati

Aktuelno