Komitet ministara Savjeta Evrope, po svemu sudeći, neće donijeti konačnu odluku o prijemu Kosova u tu instituciju na sastanku 16. i 17 maja pošto se ta tema ne nalazi ni na dnevnom redu.

Analitičari nisu iznenađeni ovakvim razvojem događaja jer Priština nije napravila konkretan korak ka formiranju Zajednice srpskih opština što Zapad traži kao uslov za prijem Kosova u Savjet Evrope, piše beogradski Blic.

To bi moglo da znači da se sve odlaže za sljedeću godinu.

Kada je Parlamentarna skupština Savjeta Evrope 16. aprila dala “zeleno svjetlo” da Kosovo uđe u Savjet Evrope činilo se da Prištinu od tog koraka dijeli samo formalnost.

Ipak, ubrzo se ispostavilo da je ta formalnost za Aljbina Kurtija, premijera Kosova, velika prepreka jer mu i dalje ne pada napamet da napravi praktično bilo kakav korak ka formiranju ZSO, iako se na to Priština obavezala još 2013. godine Briselskim sporazumom.

Zbog toga, kako stvari sada stoje, Komitet ministara Savjeta Evrope neće ni raspravljati o prijemu Kosova na sastanku 16. i 17. maja pošto ta tema nije ni uvrštena u dnevni red.

Za Strahinju Subotića, programskog menadžera Centra za evropske politike, to je očekivani epilog svega što se događalo u posljednje vrijeme.

“Francuska je ostala pri stavu da Priština mora prvo da napravi značajniji iskorak ka formiranju ZSO prije ulaska u Savjet Evrope. Tu je i Mađarska koja ima isti stav iako je priznala Kosovo kao što je priznala i Francuska. Sve to ukazuje da je situacija za Prištinu kompleksnija u Savjetu Evrope iako ima brojke na svojoj strani”, navodi Subotić.

Kako kaže, Mađarska se tako postavila jer želi da “izgradi još bolje bilateralne odnose sa Srbijom”.

“Sa druge strane, Francuska gleda opštu sliku i ne želi da se ulaskom Kosova u Savjet Evrope bez formiranja ZSO destabilizuje Zapadni Balkan. Loptica je sada svakako u dvorištu Aljbina Kurtija”, objašnjava Subotić.

Programski direktor Centra za evropske politike dodaje da “odlaganje konačne odluke o prijemu Kosova u Savjet Evrope” neće ni “pomoći ni odmoći dijalogu Beograda i Prištine”.

“Ulazak Kosova u Savjet Evrope bez formiranja ZSO bi svakako u ovom trenutku dodatno destabilizovalo Zapadni Balkan. Zato se može reći da se sada vraćamo na nulu. Na neki način smo kupili vrijeme. Čekaju se izbori u EU i u Americi. Dolaze novi ljudi umjesto Miroslava Lajčaka, Gabrijela Eskobara i vjerovatno Žozepa Borelja tako da ne očekujem ništa novo u vezi sa kosovskim pitanjem do 2025. godine”, zaključuje Subotić, piše “Blic”.

Savjet Evrope je u utorak objavio dnevni red sastanka Komiteta ministara 16. i 17. maja na kome nema rasprave o prijemu Kosova, ali je i ostavio mogućnost promjena u narednih desetak dana. Inače, Komitet ministara se sastaje samo jednom godišnje i to obično u maju.

“Saopštenje odražava dnevni red kakav je u ovom trenutku i nemamo više informacija da podijelimo”, poručili su u Savjetu Evrope.

Ubrzo je stiglo i bliže obrazloženje ambasade Njemačke u Prištini. U toj ambasadi su poručili kako je vrijeme da “Vlada Kosova ubijedi države članice Savjeta Evrope da zaslužuje prijem u tu međunarodnu organizaciju, preduzimajući konkretne korake ka stvaranju ZSO”.

“Takav korak, po našem mišljenju, predstavljao bi podnošenje prijedloga statuta ZSO Ustavnom sudu. Kako je ambasador rekao u svom tvitu poslije glasanja u Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope: Kosovo mora da uradi veliki posao”, naveli su u ambasadi Njemačke u Prištini.

Kako su dodali, to se još nije dogodilo.

“Sada je na premijeru Aljbinu Kurtiju i njegovoj Vladi da ubijede potrebne države članice drugim sredstvima, odnosno preduzimanjem drugih konkretnih koraka ka stvaranju Zajednice opština sa srpskom većinom, koju se Kosovo obavezalo da će uspostaviti i koja je međunarodna obaveza”, saopštila je njemačka ambasada, prenosi Blic.

Podsjećamo, samoproglašene vlasti u Prištini proglasile su nezavisnost “Kosova” 2008. godine. Nezavisnost su priznale brojne zemlje predvođene Sjedinjenim Američkim Državama. Srbija, kao ni BiH, ne priznaju nezavisnost Kosova.

Zbog klimatskih promjena, temperatura svjetskih okeana bila je na rekordnom nivou svaki dan tokom prošle godine, pokazala je analiza BBC-ja. Gotovo 50 dana zaredom temperatura okeana bila je rekordna.

Krivac za zagrijavanje okeana krije se u gasovima koji zagrijavaju planetu, ali i prirodni vremenski događaj El Nino. Pregrijani okeani utiču na život ispod površine mora te su podstaknuli novi talas izbjeljivanja korala.

Analiza se temelji na podacima klimatske službe EU-a Copernicus. Copernicus je takođe potvrdio da je prošli mjesec bio najtopliji april zabilježen u pogledu temperature vazduha.

Okeani u borbi s viškom toplote

Okeani apsorbuju oko četvrtine ugljen-dioksida koji ljudi proizvedu te apsorbuju oko 90 posto viška toplote. Međutim, tokom 2023, okeani su pokazali da se bore s viškom toplote i da je morska površina posebno “pogođena” vrućinom.

Od marta 2023. prosječna površinska temperatura globalnih okeana počela je da raste sve više i više od dugoročne norme, dosegnuvši novi rekord u avgustu. Posljednjih mjeseci temperatura okeana nije pala, već je morska površina u februaru i martu dosegnula novu globalnu prosječnu dnevnu temperaturu od 21,09 Celzijusovih stepeni, pokazuju podaci Copernicusa.

Zagrijavanje okeana kao razlog za brigu

Podaci pokazuju ne samo da je svaki pojedini dan od 4. maja 2023. oborio temperaturni dnevni rekord za to doba godine, već je u nekim danima razlika u temperaturi bila ogromna. Oko 47 dana temperature su bile rekordne za to doba godine i bile su više za 0,3 Celzijusova stepena, prema BBC-ovoj analizi podataka Copernicusa.

Temperaturni rekordi oboreni su 23. avgusta 2023, te 3. i 5. januara 2024, kada je prethodna najviša temperatura nadmašena za oko 0,34 Celzijusova stepena.

“Činjenica da sva ova toplota odlazi u okean, i da se on zapravo zagrijava u nekim aspektima čak i brže nego što smo mislili, razlog je za veliku zabrinutost. Ako temperature nastave da rastu, posljedice će biti teške”, kaže profesor Mike Meredith iz Britanskog antarktičkog istraživanja.

Izbjeljivanje korala i šteta za carske pingvine

Ovo zagrijavanje okeana uzrokovano ljudskim djelovanjem ima značajan uticaj na globalni život u moru i možda čak pomiče sezonski ciklus temperatura mora, prema nedavnoj studiji.

Jedna od najznačajnijih posljedica zagrijavanja okeana jest masovno izbjeljivanje korala na globalnom nivou. Korali postaju bijeli i umiru jer vode u kojima žive postaju prevruće. Oni su ključni element u okeanskom ekosistemu, dom za otprilike četvrtinu svih morskih vrsta.

Neobično topla mora takođe su možda uzela danak jednom od najpoznatijih okeanskih stvorenja na najhladnijem kontinentu – carskom pingvinu.

“Bilo je primjera urušavanja morskog leda prije nego što su mladi carskog pingvina pravilno perjali, a bilo je i slučajeva masovnih utapanja. Carski pingvin je ugrožena vrsta zbog klimatskih promjena, a morski led i temperatura okeana snažno utiču na to”, kaže profesor Meredith.

“Klimatske promjene događaju se prebrzo da bi ih evolucija sustigla”

Zbog visokih temperatura u Ujedinjenom Kraljevstvu su brojne životinje potpuno nestale s obalnih mjesta, kao što su neke vrste štekavaca. “Problem klimatskih promjena je taj što se događaju prebrzo da bi ih evolucija sustigla”, kaže morska biologinja dr Nova Mieszkowska sa Univerzitetu u Liverpoolu.

Na velškoj obali, tim sa Univerziteta Aberystwyth, koristi istu tehnologiju za praćenje promjena u morskoj populaciji kao policija na mjestu zločina. Prikupljaju DNK tragove iz uzoraka vode, a oni su pokazali da neke invazivne vrste napreduju, uključujući morsku mlaznicu za koju se vjeruje da potječe iz Japana i koja raste poput tepiha preko morskog dna.

“Oni sprečavaju rast domaćih organizama u područjima koja koloniziraju”, kaže profesor Iain Barber, voditelj Odsjeka za nauke o životu na Univerziteta Aberystwyth.

“Budući da se tako dobro snalaze u našem okruženju, potencijalno mogu zauzeti ogromna područja morskog dna. Čini se da vrste koje su invazivnije reaguju snažnije na globalno zagrijavanje i povećanje temperature vode”, govori profesor Barber.

Uticaj El Nina

Jedan važan faktor koji je prošlu godinu učinio još toplijom po pitanju temperature okeana je bio El Nino. Taj vremenski fenomen bio je pojačan ljudskim emisijama gasova koji zagrijavaju okeane. Za vrijeme El Nina, toplija voda dolazi na površinu Pacifika, što povećava rast temperature svjetskih okeana.

El Nino je počeo u junu 2023, nakon dužeg razdoblja hladnijih uslova La Nine, a vrhunac je dosegnuo u decembru. Ali, drugi okeanski bazeni koji obično nisu pogođeni El Ninom takođe su doživjeli rekordne morske toplotne talase. Zbog toga naučnici pokušavaju otkriti šta se tačno događa.

“Atlantik je bio topliji nego inače, a to nije obrazac koji se povezuje s El Ninom – tako da je to nešto drugačije”, objašnjava Carlo Buontempo, direktor Copernicusa. Ova toplota još uvijek postoji u mnogim okeanskim bazenima, uključujući tropski Atlantik.

Češći nastanak tropskih oluja

Toplija mora tropskim olujama daju dodatnu energiju, a to bi moglo podstaknuti sezonu uragana. “U tropskom Atlantiku još uvijek postoji velik dio toplije vode od uobičajene i to potiče razvoj tropskih ciklona”, objašnjava dr Buontempo.

Istraživači upozoravaju da će postojati i dugoročne posljedice kojima će se društvo morati prilagoditi. Na primjer, topljenje ledene ploče i zagrijavanje dubokih okeana vjerovatno će u idućim vijekovima nastaviti da podstiče rast nivoa mora.

“Kada govorimo o klimatskim promjenama, skloni smo to svesti na promjene na površini jer tamo živimo”, rekla je Angélique Melet, istraživačica iz Mercator Ocean Internationala. “Duboki okean jedan je od aspekata globalnog zagrijavanja”, dodala je Melet koja ističe da treba smanjiti emisije.

“Zavisno od naših radnji, možemo smanjiti brzinu globalnog zagrijavanja i možemo smanjiti ukupnu amplitudu tog zagrijavanja i porasta nivoa mora”, kazala je dr Melet za BBC, prenosi Index.

Evropski savjet dao je konačno odobrenje za uspostavljanje Instrumenta za reformu i rast za zapadni Balkan, čiji je cilj da podrži reforme povezane sa EU i ekonomski rast u regionu, saopšteno je iz Savjeta.

U saopštenju se navodi da je instrument finansijski stub Plana rasta za zapadni Balkan, te da će pokriti period od ove do 2027. godine.

Očekuje se da se Instrumentom obezbijedi do dvije milijarde evra u grantovima i četiri milijarde evra u zajmovima za partnere EU na Balkanu u narednim godinama.

Glavni cilj Instrumenta je da se podrži usklađivanje partnera Brisela u regionu sa “vrijednostima, zakonima, pravilima, standardima, politikom i praksom EU”, u smjeru članstva u Uniji u budućnosti, kao i progresivna integracija regiona u jedinstveno tržište i socio-ekonomska usklađenost sa blokom.

Instrument će podržati niz socio-ekonomskih i fundamentalnih reformi, uključujući one koje su povezane sa vladavinom zakona i osnovnim pravima.

Kako bi se dobila podrška u okviru Instrumenta, svaki partner u regionu mora da pripremi agendu reformi, u kojoj će biti navedene planirane reforme radi ispunjavanja ciljeva Instrumenta, piše Srna.

Partneri Unije u regionu moraće i da se osvrnu na to kako očekuju da mjere u agendi reformi doprinesu naprednom i kontinuiranom usklađivanju sa Zajedničkom spoljnom i bezbjednosnom politikom EU.

Članice EU imaće ključnu ulogu u odobravanju agendi reformi i, ukoliko bude neophodno, njihovih amandmana.

Podrška će biti pružena putem Investicionog okvira zapadnog Balkana i zajmova koji će biti direktno poslati u budžete zemalja regiona.

Isplate će se vršiti dva puta godišnje, pod uslovom da partneri EU u regionu ispune kvalitativne i kvantitativne korake predviđene u agendama reformi.

Ukoliko dođe do situacije da se više ne ispunjavaju uslovi, EU bi mogla da odluči da povuče sredstva.