Čudna vrsta stakla koja je pronađena 1933. godine u Libijskoj pustinji možda je potekla od meteorita, pokazala je analiza naučnice Elizavete Kovaleve, piše “Lajv Sajens”, uz napomenu da se sve uklapa, osim kratera, koji i dalje nedostaje.

Velika pješčana pustinja prostire se na površini od oko 72.000 kvadratnih kilometara (skoro kao Srbija), i povezuje Egipat i Libiju.

Ako se pronađete u njoj, na određenom mjestu, na jugu pustinje, možete primijetiti komadiće žutog stakla koje je raspršeno po pijesku.

Ovo je prvi put opisano u naučnom radu 1933. godine, i poznato je kao staklo iz Libijske pustinje. Kolekcionari minerala ga cijene zbog njegove ljepote, relativne rijetkosti i misterije koja ga okružuje.

Privjezak pronađen u grobnici faraona Tutankamona sadrži komadić ovog stakla. Prirodno formirana stakla mogu se naći širom svijeta: tu su modlaviti iz kratera Ries u Evropi i tektiti sa Obale Slonovače.

Ali ništa nije toliko bogato silicijumom kao Staklo iz Libijske pustinje, niti može da se nađe u tako velikim količinama i grumenovima.

Porijeklo ovog stakla je bilo predmet debate među naučnicima u posljednjih 90 godina. Neki su mislili da je ono nastalo u vulkanima na Mjesecu, neki drugi da je nastalo od udara groma (fulguriti – staklo koje se formira fuzijom pijeska i tla u koje udari grom).

Druge teorije kažu da je ono rezultat sedimentarnih ili hidrotermalnih procesa, da je nastalo masivnom eksplozijom meteora u vazduhu, ili da je porijeklom iz obližnjeg kratera meteorita.

Sada, zahvaljujući uznapredovaloj mikroskopskoj tehnologiji, naučnici vjeruju da konačno imaju odgovor. Zajedno sa kolegama sa univerziteta i naučnih centara u Njemačkoj, Egiptu i Maroko, Kovaleva je identifikovala porijeklo Stakla iz Libijske pustinje – ono je nastalo udarom meteorita u površinu Zemlje.

Svemirski sudari su primarni procesi u Sunčevom sistemu, pošto se planete i njihovi sateliti sudaraju sa asteroidima i embrionima planeta (zvanim i planetizimali). Ovakvi sudari su pomogli i pri stvaranju Zemlje.

1996. godine naučnici su ustanovili da je ovo staklo staro oko 29 miliona godina, a kasnija studija utvrila je da je izvorni materijal sastavljen od zrnaca kvarca prekrivenim mješovitim mineralima gline i oksidima gvožđa i titanijuma.

Kasniji pronalasci otvorili su nova pitanja, pošto je staklo starije od materijala koji može da se pronađe u relevatnom dijelu Velike pješčane pustinje. Ili jednostavnije: ovi materijali nisu postojali na toj lokaciji prije 29 miliona godina.

Za studiju Kovaleve, ko-autor je obezbijedio dva komada stakla, od lokalnog stanovnika koji ih je pronašao u regiji Al Džauf u jugoistočnoj Libiji.

Uzorci su izučavani pomoću najnovije transmisione tehnike elektronske mikroskopije (TEM), koja omogućava da se vide maleni delići materijala, 20.000 puta manji od debljine lista papira. Pomoću ove tehnike, pronađeni su majušni minerali u ovom staklu – različiti tipovi cirkonijum oksida (ZrO2).

Minerali su sastavljeni od hemijskih elemenata, čiji atomi stvaraju regularne trodimenzionalne “pakete”. Kovaleva piše da treba da se zamisli da neko stavi jaja ili flašice gaziranih pića na police supermarketa: slojevi naređani jedni na druge osiguravaju najefikasnije moguće pakovanje.

Na sličan način, kaže ona, atomi se ređaju u kristalne rešetke koje su jedinstvene za svaki mineral. Minerali koji imaju isti hemijski sastav, ali drugačiju atomsku strukturu (različite načine “pakovanja” atoma u kristalnu rešetku) zovu se polimorfi.

Jedan polimorf ZrO2 koji je pronađen u Libijskoj pustinji zove se kubični cirkonijom – kakav se viđa u nekim zlatarama kao zamjena za dijamant. Ovaj mineral se može formirati samo na visokim temperaturama između 2.250 i 2.700 stepeni Celzijusa.

Drugi polimorf ZrO2 koji je izučavan je veoma rijedak, i zove se orto-II ili OII. On se formira pri veoma velikom pritisku – na oko 130.000 atmosfera.

Ova činjenica je i bila dokaz da je udar meteorita uzrok stvaranja ovog stakla, pošto ovakvi uslovi na Zemljinoj kori mogu da se stvore samo udarom meteorita ili eksplozijom atomske bombe.

Ako je sve ovo tačno, piše Kovaleva, krater koji je za sobom ostavio meteorit trebalo bi da je negdje u blizini. Najbliži poznati krateri, zvani GP i Oaza, imaju prečnik od 2 i 18 kilometara, ali su prilično daleko od mjesta gdje je pronađeno staklo.

Oni su premali i predaleko da bi bili “roditeljski krateri” ovako velike količine udarnog stakle, koncentrisanog na jednom mjestu.

Kovaleva zaključuje da ostaju otvorena mnoga pitanja: gdje je roditeljski krater, koliko je on veliki, da li ga prekriva pijesak…

Učenik iz Škotske kažnjen je da na njivi iskopava krompire, ali dok je izvlačio povrće iz zemlje nabasao je na nešto mnogo vrijednije – oko 4.000 godina staru egipatsku skulpturu.

Ovo „remek-djelo egipatske umjetnosti“ bilo je prvo od 18 artefakata otkrivenih na imanju Melvilove kuće u Fajfu tokom godina, a istraživači su tek sada uspjeli da shvate kako je ova značajna kolekcija Nacionalnog muzeja Škotske uopšte stigla do Ostrva, piše LajvSajns.

Svi predmeti otkriveni su na imanju Melvilove kuće, sagrađene 1697. po naređenju prvog erla od Melvila. Tokom Drugog svjetskog rata na ovom imanju bio je smještaj za vojnike, a nakon toga je postala škola.

Privatna škola na imanju

– Tokom 1952. Melvilova kuća postala je privatna škola Dalhausi Kasl. Te godine, dečak koji je za kaznu bio prinuđen da iskopava krompir na njivi, iskopao je statuu od crvenog peščara iz vremena 12. dinastije Starog Egipta, za koju je prvobitno mislio da je krompir. Nju je preuzeo Muzej – navodi se na sajtu Muzeja i nastavlja:

– Tokom 1966. egipatska bronzana statueta Apisa pronađena je kada je dečak tokom preskakanja kozlića sleteo na statuetu, koja je izvirila iz zemlje. Nastavnik koji je držao čak, inače isti dječak koji je 14 godina ranije iskopao statuu, odmah je odnio u Muzej na identifikaciju.

– Tokom 1984. dr Elizabet Goring bila je novi kustos Nacionalnog muzeja Škotske kada je grupa tinejdžera donela predmet na identifikaciju. Bronzanu figuricu muškarca, takođe iz doba Starog Egipta, otkrilo je dečak koristeći detektor metara, u vreme kada je ova škola već postala državna – objašnjava se na sajtu Muzeja.

Svima je bilo jasno da su tri predmeta povezana, ali niko nije shvatao kako su egipatski predmeti završili u Britaniji. Kasnije je otkriveno još njih, poput figurice Izide sa sinom Horusom do Horusovog oka.

– Iskopavanja i istraživanja predmeta iz Melvilove kuće bila su najneobičniji projekat moje arheološke karijere i oduševljena sam što ću otkriti priču do kraja. Otkriće drevnih egipatskih predmeta u Fajfu je potpuno neočekivano, pa naknadna istraživanja porekla donela su neverovatnu priču, ali u kojoj i dalje ima misterija koje možda nikad nećemo rešiti – rekla je dr Goring.

Nasljednik imanja u Egiptu

Jedan od mogućih odgovora na pitanja o poreklu predmeta je da ih je Aleksander Lesli-Melvil, lord Balgoni, (1831-1857), nasljednik imanja, donio kada je posjetio Egipat 1856. sa svoje dve sestre. Tu zemlju je posjetio po nalogu ljekara, kako bi se oporavio od bolesti koju je dobio tokom Krimskog rata, ali mu se zdravlje dodatno pogoršalo, pa je umro godinu dana kasnije od tuberkuloze.

To je bilo vrijeme kada su prodavci po Egiptu na veliko nudili razne artefakte, pa moguće da su ih oni tad kupili.

– Ovo je fascinantna kolekcija, koju još značajnijom čini upravo misterija porekla. Otkriće egipatskih artefakata zakopanih u Škotskoj više od 100 godina daje dokaze o nivou trgovine antikvitetima u 19. vijeku – rekla je dr Margaret Mejtland, glavni kustos zbirke antičkog Sredozemlja u Nacionalnom muzeju Škotske.

Riječ je o jedinim drevnim egipatskim predmetima otkrivenim u Škotskoj.

Na Svetoj Gori nalazi se drvo koje je zasadio car Stefan Dušan prije skoro hiljadu godina, tačnije 1347. godine, a ono je još uvijek živo kao simbol nekadašnjeg velikog srpskog carstva.
Naime, u pitanju je drvo masline, a prema legendi, car Stefan Dušan je ovo drvo posvetio svojoj velikoj ljubavi iz djetinjstva koja je preminula usljed bolesti dok je još uvijek bio u tinejdžerskom dobu.

Odabrao je baš maslinu zato što po starom vjerovanju, jedan od simbola masline je vječnost.
Zbog svojih je karakteristika maslina postala simbolom mira, obilja, vječnosti, učenosti i zdravlja, a još od antičke Grčke simbolizuje pobjedu. Za njeno siječenje su slijedile drakonske kazne, a zanimljivo je da ova maslina i danas daje plodove, ali i ako se ne nalazi u Srbiji, svakako je bitan dio srpske istorije zbog svog značaja, starosti i svjedočenja o nekadašnjem velikom Srpskom carstvu.

~ Фотографија:

“Маслина цара Душана”
Маслину је засадио цар Стефан Душан 1347. године. Остала је нетакнута до сада и поред своје старости и даље даје плодове – скоро седам векова касније.

– Хиландар. pic.twitter.com/40Mk5p4Xyf

— MilanSremac (@MilanSremac) October 6, 2023