Connect with us

Društvo

OBJAŠNJENJE ETNOLOGA! Sličnosti i razlike između Noći vještica i balkanskih poklada

Čuveni zapadni duhovni praznik Helloween koji je kod nas naročito atraktivan mlađoj populaciji, koja je očarana običajem maskiranja na taj dan, ponovo je pokrenuo društvenu debatu zbog čega bi se u Srbiji slavila Noć vještica kada su poklade.

Zaintrigirani sličnostima, ali i razlikama između ova dva folklorna običaja zapada i istoka, etnologa Aleksandra Repedžića je objasnio da li postoji veza između običaja vezanih za Noć vještica koji su popularizovani u svijetu i drevnih poklada na prostorima Balkana.

– Naravno da postoje donekle neke sličnosti, a glavna je upravo u – maskiranju. Takođe je slično i to što se ide od kuće do kuće, što je običaj u oba slučaja. Međutim, Noć vještica obilježava Dan svih svetih (31. oktobar), odnosno dan svih umrlih, a naše poklade i pokladni običaji imaju drugi smisao na neki način.
Ciklus pokladnih običaja kod nas kreće od januara mjeseca i traje sve do Bijelih poklada, kada se ulazi u uskršnji post. Pritom se ovaj običaj razlikuju od kraja do kraja prema tome kada se i na koji način proslavljaju – ističe etnolog Repedžić, koji je ujedno i autor dokumentarnog serijala koji se naziva “Počudište” i koji se bavi bogatim kulturnim nasleđem i običajima, piše Ona.

Kako ističe, pored načina na koji se obilježavaju poklade i vremena u kojem se održavaju, ovaj narodni običaj se razlikuje i po nazivima i njegovo ime zavisi od kraja do kraja u kome se održava.

– Ili su to “profakucije” ili “starci” kao što se nazivaju u Homolju, ili “bašanke” u Banatu, “maškare” u Golubincima… Čuvenim Belim pokladama prethodne zadušnice, čiji je cilj da oteraju zle demoni i zle sile i da se uspostavi novi godišnji ciklus ponovnog rađa, što se, naravno, poklapa sa proljećem – nabraja Repedžić.

Šta su poklade?
Nažalost, kako ističe, tačno je da je danas sve manje poklada i pokladnog maskiranja, a tamo i gdje se održavaju, kao što je recimo u Golubincima, poklada poprima festivalski manir, pa se, recimo, predstavlja pokladno jahanje, koji je relativno nov običaj.

Upitan kako najjednostavnije da se objasni šta su zapravo poklade, stručnjak jednostavno kaže da je u pitanju stari običaj koji je hristijanizovan i koji ima za cilj da obezbijedi plodnost tokom čitave godine na početku novog godišnjeg ciklusa koji kreće od januara kada se produžava dan i priroda i sve ostalo ulazi u novi godišnji krug.

To od kada poklade na ovim prostorima datiraju je, kako objašnjava Repedžić, veoma nezahvalno procijeniti. Ono što se činjenično zna je da je u pitanju predhrišćanski običaj, iz paganskog doba, koji je opstao u narodu do današnjeg dana. Ljudi su se maskirali i u ranijim fazama, što se zadržalo i do danas.

– Neki od osnovnih običaja i folklor koji prate poklade, pored maskiranja je da se ide od kuće do kuće i da se tom prilikom čašćavaju oni koji su nosioci tih masaki. Negdje sami izrađuju maske, negdje neki kupuju. Najčešće se muškarac maskira u ženu ili neko demonsko biće da ga ne bi prepoznali, dok se u vlaškom naselju Rakovoj Bari, recimo, preoblače u maga.

Maskiranima se nudi rakija i jela koja ljudi u samom selu pripremaju baš tim povodom. Tu su i različite igre kao što je preskakanje vatre, naročito u selima u dijelu pomoravlja, odnosno u smederevskom delu. Ali i u Bugarskoj postoji isti običaj, kao i u Dubrovniku, u Sloveniji, u Rumuniji… – nabraja etnolog i izdvaja da se, recimo, u rumunskom selu Grebencu održava tematsko maskiranje još od drugog svetskog rata pa nadalje.

Po čemu se razlikuju poklade i Noć vještica?
Kako su kultura i tradicija “opšta stvar i što je lijepo narod će preuzeti” tako se i mnogi pokladni običaji na Balkanu preklapaju (kao što je maskiranje i čašćavanje učesnika), ali ono što je interesantno – rijetko koji da imaju isti naziv. Neko će ih nazvati “mačkare” ili “maškare”, neko “fašanke”, “profakucije” ili “starci”, u Rumuniji “kapra” i tako dalje… Recimo, kako ističe Repedžić na Kosovu se njihove poklade nazivaju “ženidba kraljevića Marka”. Jednostavno, sve zavisi od kraja do kraja.

– Ono što se bitno razlikuje između Noći vještica i naših poklada je to što na ovim prostorima jednostavno nikada nije postojalo maskiranje u ovim mjesecima, u periodu pred zimu. I upravo iz tog razloga ljudi sada ukazuju na to da mi imamo poklade i da nam ne treba “Helloween”, ali je isto tako činjenica da oba običaja imaju istu funkciju – zaključuje etnolog.

Agencije

Related Topics:

Društvo

VREMENSKA PROGNOZA! Oblačno sa susnježicom i snijegom

Jutro je u Bosni i Hercegovini pod gustim slojem oblaka, uz padavine koje će obilježiti gotovo sve krajeve zemlje. U Bosni susnježica i snijeg, na području Hercegovine  kiša, uz nešto blaže temperature.

Prema prognozama meteorologa, očekivana visina novog snijega u većem dijelu Bosne kretaće se između 5 i 10 centimetara, dok bi u višim planinskim predjelima snježni pokrivač mogao dostići i do 20 centimetara.

Vjetar je slab do umjeren, sjevernog smjera, ali u planinskim područjima povremeno jači, što dodatno pojačavaće osjećaj hladnoće. Vozačima se savjetuje pojačan oprez, posebno na dionicama preko planinskih prijevoja, gdje su mogući poledica i smanjena vidljivost.

Nastavi čitati

Društvo

KOLIKO ZARAĐUJU POLICAJCI U SRPSKOJ? Ministar otkrio prosječnu platu službenika

Željko Budimir, ministar unutrašnjih poslova Republike Srpske, naveo je da je tokom godine značajno unaprijeđen materijalni položaj policijskog službenika čija je prosječna plata oko 2.100 KM, te je dodao da će se isto raditi i za pripadnike MUP-a koji su zaposleni na upravno-pravnim poslovima.

On je ocijenio da je saradnja sa policijama u regionu i svijetu veoma profesionalna, posebno sa Srbijom koja ima najbolje organizovan sistem obuke policijskih službenika na prostoru jugoistočne Evrope. “Intenzivna je saradnja i sa Evroplom i Interpolom. Naši ljudi su pouzdani, učestvuju u velikim organizovanim akcijama koje se združeno rade sa policijskim agencijama iz regiona, Evrope i svijeta. Posebno kada je riječ o oblasti organizovanog i teškog kriminala koja je zasnovana na sardnji i razmjeni podataka”, rekao je Budimir. “Banjaluka među najsigurnijim gradovima u Evropi”

On tvrdi da Banjaluka i gradovi Republike Srpske spadaju među najsigurnije u Evropi, jer nema opasnosti koju je proizvela migrantska kriza.

Budmiri je poručio da Republika Srpska mora istrajati u tome da ne dozvoli da migranti ugroze bezbjednost Srpske i njenih građana. Linker
“Zato je policija Republike Srpske garant slobodnog i bezbjednog života u Srpskoj i trudiću se da svaki dan, dok sam ministar, radim na unapređenju bezbjednosti svakog građanina bez obzira da li je Srbin, Bošnjak ili Hrvat”, poručio je Budimir.

On je pripadnicima MUP-a čestitao predstojeću krsnu slavu MUP-a – Svetog arhangela Mihaila, te podsjetio na 782 pripadnika koji su ugradili živote u očuvanje Republike Srpske.

“Prema porodicama stradalih policajaca pokušavamo poslati poruku da su njihgovi sinovi, očevi, muževi ostavili neku vrstu nasljeđa i zadužbine prema sadašnjem sistemu MUP-a. Zaposlili smo više od 400 članova tih porodica i prioritet u zapošljavanju imaju članovi porodica poginulih pripadnika MUP-a”, istakao je Budimir.

Stižu nova policijska vozila
Budimir tvrdi da je MUP Republike Srpske jedna od najorganizovanijih institucija i da je zadovoljan radom policijskih uprava i stanica u koje će se intenzivno ulagati da bi njihov rad bio kvalitetniji.

“Jedan od mojih prioriteta jeste da 2026. godine završeno kompletno opremanje policije, od sistema veze, oružja, uniforme i automobila”, naglasio je Budimir za Srnu.

On je istakao da će biti kupljena veća količina automobila, koji su jedno od osnovnih sredstava za rad policije, ali da će se obnavljati i uniforme za opštu policiju posebne jedinice.

“Jedan od većih projekata koji radimo jeste novi sistem veze za cjelokupni MUP i prvi put ćemo napraviti sistem koji će odgovoriti izazovima komuniciranja u 21. vijeku, od enkripcije i ostalog. I oružje je sredstvo koje je potrebno zanavljati”, istakao je Budimir.

Nastavi čitati

Društvo

DANAS JE NERADNI DAN u Republici Srpskoj

U skladu sa Zakonom o praznicima Republike Srpske, 21. novembar 2025. godine, Dan uspostavljanja Opšteg okvirnog sporazuma za mir u BiH, je republički praznik i neradni dan.

“U dane praznika Republike Srpske ne rade republički organi i organizacije, organi jedinice lokalne samouprave, preduzeća, ustanove i druge organizacije i lica koja profesionalno obavljaju uslužne i proizvodne djelatnosti”, saopšteno je iz Ministarstva uprave i lokalne samouprave Republike Srpske. Istoimenim Zakonom je, kako su dodali, propisano da će načelnik opštine, odnosno gradonačelnik odrediti koja su preduzeća, ustanove i druge organizacije sa područja jedinice lokalne samouprave dužne da rade, radi zadovoljenja neophodnih potreba građana, u dane praznika i u kom obimu.

U petak se navršava 30 godina od parafiranja Opšteg okvirnog sporazuma za mir u BiH (Dejtonskog sporazuma) i njegovih 12 aneksa, čime je okončan rat u BiH i uspostavljen njen ustavno-pravni poredak.

Sporazum je parafiran 21. novembra 1995. u vojnoj bazi “Rajt-Peterson” u američkom gradu Dejtonu.

Zvanično je potpisan 14. decembra iste godine u Jelisejskoj palati u Parizu.

Nezavisne novine

Nastavi čitati

Aktuelno