Connect with us

Svijet

Tri velike nacije pred bankrotom!

S obzirom na to da razvijene zemlje imaju problema sa održavanjem ravnoteže kursa u odnosu na dolar, ne čudi što nerazvijene zemlje već prolaze kroz pravu dramu.

Tek je trgovina na azijskim valutnim tržištima rano ujutro zaustavila pad britanske funte, koji je od najave glavnih fiskalnih poteza nove premijerke Liz Trus bio toliko snažan da je ukazivao na stvaranje novih dubokih makroekonomskih neravnoteža koje ugroziti britanske građane i kompanije

Iako je trgovina u Aziji ublažila strahove da će se potop funte nastaviti nekontrolisano, ostala je činjenica da je funta najviše pala u odnosu na američki dolar među valutama članica G10 u odnosu na američki dolar osim japanskog jena, pri čemu je japanska centralna banka nastavila da vodi stimulativnu monetarnu politiku koja djelimično izaziva slabljenje nacionalne valute, dok je Banka Engleske među onima koji su ranije počeli da podižu kamate.

Glavni uzrok slabljenja funte od 20,4 odsto u 2022. u odnosu na dolar je zapravo globalno jačanje dolara u odnosu na većinu svjetskih valuta. Po pravilu, dolar jača svaki put kada raste globalna geopolitička tenzija, a Federalne rezerve SAD agresivno podižu kamatne stope kako bi obuzdale inflaciju. Fed je u posljednja tri navrata podizao kamate za po 0,75 procentnih poena, a donosioci odluka u tom planetarnom hramu novca procjenjuju da bi kamate na savezne fondove naredne godine mogle da idu i do 4,75 odsto, što bi, ukoliko do toga dođe, drastično povećalo troškove zaduživanja na globalnom nivou. U tom kontekstu treba posmatrati nervoznu reakciju tržišta valuta nakon najave novih britanskih fiskalnih mjera, koje u neizvjesnim vremenima donose smanjenje poreskih prihoda za nevjerovatnih 45 milijardi funti, što znači da će neto nivo zaduživanja Britanije jako rasti.

Ali bez obzira na neobičnu kombinaciju ljevičarskog populizma sa liberalnim smanjenjem poreza nove britanske vlade, ne treba sumnjati da je izvor nevolja funte nova snaga američkog dolara. Zbog neodlučnosti u pooštravanju monetarne politike Evropske centralne banke prema dolaru, evro je drastično pao, a čak i Kina, zemlja koja strogo kontroliše kurs prema korpi najvažnijih svjetskih valuta, ima problema da održi željenu vrijednost kursa. Međutim, čak i u Kini se dešavalo da juan (renminbi) sklizne na najniži nivo u odnosu na dolar u posljednje dvije godine, piše Jutarnji list.

U sadašnjoj situaciji, pad vrijednosti domaće valute više nikome ne odgovara, jer podrazumijeva uvoz inflacije iz dolarskih uvoznih područja, što je najvidljivije u uvozu energenata i drugih sirovina. S obzirom na to da razvijene zemlje imaju problema sa održavanjem ravnoteže kursa u odnosu na dolar, ne čudi što nerazvijene zemlje već prolaze kroz pravu dramu.

U Nigeriji i Somaliji jak dolar je toliko podigao inflaciju uvezene hrane, goriva i lijekova da je rizik od gladi ponovo pred vratima mnogih domaćinstava. Sve zemlje sa prevelikim dugovima u dolarima sada su, sasvim predvidljivo, na ivici finansijskog kolapsa. Naravno, u tom društvu je Argentina, a u Egiptu se očekuje bankrot, kao i u Keniji. Čak i snažne ekonomije velikih tržišta u razvoju, kao što su Indija i Južna Koreja, počinju da se suočavaju sa strukturnim problemima – kao što je privlačenje investitora – zbog jakog dolara. Od brazilskog reala do tuniskog dinara, valute zemalja u razvoju tonu u odnosu na dolar, stvarajući prepoznatljivu psihologiju krda na tržištu u kojoj se sve više zemalja, finansijskih institucija, kompanija i građana kladi na dolar kao sigurno utočište.

Esvar Prasad, autor nekoliko knjiga o valutama i jedan od vodećih globalnih stručnjaka za valutna tržišta, tvrdi za NYT da je “ostatak svijeta“ u situaciji “bez pobjede“, jer američki Fed nema izbora. već da agresivno podiže kamatne stope kako bi zaustavila inflaciju i spriječio dugoročno pogoršanje ekonomskih izgleda. Tako imamo situaciju da SAD – zemlja sa značajnim rezervama nafte i gasa – uspješno stabilizuju cijenu energenata na domaćem tržištu, ali preko dolara, koji služi kao globalna rezervna valuta, stvara probleme svima ostalima; multinacionalne kompanije i finansijske institucije poslove sa robom ili uslugama uglavnom obavljaju u dolarima, što je posebno izraženo u slučaju energenata i hrane, čije cijene zbog jačanja dolara automatski rastu na globalnom nivou. Dolari čine “samo“ 40 odsto globalnih transakcija, ali je dug zemalja u razvoju pretežno denominovan u dolarima, bez obzira da li su investitori/povjerioci iz Sjedinjenih Država ili ne, što pojačava probleme izazvane slabljenjem domicilne valute.

Sve u svemu, kada je Kvasi Kvarteng, novi prvi čovjek britanskih finansija, najavio oštro smanjenje poreskih prihoda uz podizanje nivoa zaduženosti, on se sudario sa nervoznim valutnim tržištima koja su ionako imala više razloga da dolar percipiraju kao privlačniju valutu u odnosu na funtu. Istovremeno, Kvarteng, što je zanimljivo, nije dobio neposrednu podršku guvernera Banke Engleske Endrua Bejlija, koji je odbio da odmah podigne kamate, već je najavio donošenje odkuke na redovnom sastanku zakazanom za novembar. Banka Engleske je pojasnila da neće “oklijevati da mijenjaju kamatne stope kako bi inflaciju spustili na nivo od 2 odsto”, ali je ostalo nejasno zašto nisu pružili hitnu podršku funti.

Nejasno je da li će Kvartengova najava novog srednjoročnog fiskalnog plana djelovati kao dovoljno snažan sedativ za nervozna tržišta valuta, jer nova britanska konzervativna vlada tek treba da pokaže proračun o tome kako namjeravaju da smanje odnos javnog duga prema BDP-u. Objavljivanje tog plana očekuje se 23. novembra, kada će stići prognoza nezavisne Kancelarije za budžetsku stabilnost. Do te najave, nova britanska vlada će se držati postojećih planova javne potrošnje, a sve kako bi pokazala fiskalnu odgovornost.

Iako je Liz Trus britanska konzervativka sa stavovima sličnim onima čuvene Margaret Tačer, njena vlada je pokrenula niz protekcionističkih i društvenih mjera kako bi blokirala mogući rast političke popularnosti laburista. U ovom političkom manevru kladili su se na pokretanje snažnijeg privrednog rasta, ali su potcijenili nervozu na tržištima kapitala. Dešavalo im se da su prinosi na desetogodišnje emisije britanskog duga početkom nedjelje dostigli čak 4,4 odsto, a prije najave smanjenja poreza bili su na 3,5 odsto. Nervoza je tolika da je nekoliko britanskih banaka obustavilo plasman tzv mortgage zajmova krediti (vrste hipotekarnog kredita) jer očekuju dalji snažan rast kamatnih stopa.

Ukratko, kada se konzervativna vlada u isto vrijeme igra sa setom mjera koje obično donose ljevičarski populisti, a uz to ide na liberalno smanjenje poreza, rezultat je mješavina koja širi strah na tržištima, posebno su ova tržišta već iscrpljena.

Related Topics:

Svijet

HRONOLOGIJA SUKOBA TRAMPA I MASKA: Nije bilo goreg trenutka

Šta se dešava kada najmoćniji političar i najbogatiji čovjek na svijetu uđu u otvoreni sukob? Svijet upravo saznaje i to nije lijep prizor, piše Bi-Bi-Si.

Donald Tramp i Ilon Mask , dvojica ljudi sa metaforički najglasnijim megafonima na planeti, okrenuli su se jedan protiv drugog.

Neslaganje je eskaliralo u otvoreni rat riječima.

Tramp je prijetio da će jednostavno prekinuti Maskove brojne poslove s američkom vladom – koji su bukvalno gorivo za njegov svemirski program SpaceX.

“Najlakši način da se uštede milijarde dolara u budžetu jeste da se okonča Ilon – sa njegovim subvencijama i ugovorima”, objavio je Tramp prijetećim tonom na svojoj platformi Truth Social.

Ako Tramp zaista okrene državni aparat protiv Maska, tehnološki mogul će to veoma loše osjetiti. Akcije Tesle su pale za 14 procenata samo u četvrtak, a Mask je izgubio milijarde.

Međutim, ni Mask ne ostaje dužan. Nakon Trampovog izliva bijesa, pozvao je na njegov impičment, zatim ga je izazvao da efikasno obustavi finansiranje svojih kompanija, a potom je uzvratio objavom da ubrzava penzionisanje svemirskih kapsula Dragon – na koje se NASA oslanja za slanje zaliha i astronauta na Međunarodnu svemirsku stanicu.

Mora se priznati da Mask ima gotovo neograničene resurse za kontranapad – može čak i da finansira Trampove izazivače na republikanskim preliminarnim izborima sljedeće godine.

U četvrtak je takođe objavio “veliku bombu” – sugerišući, bez ikakvih dokaza, da se Trampovo ime pojavljuje u još uvijek neobjavljenim Epštajnovim dosijeima.

Trampova portparolka Karolina Livit je brzo odgovorila: “Nažalost, Ilon je razočaran što Trampov zakonodavni okvir ne predviđa politike kojima se nadao”.

Mask možda neće pobijediti cijelu Trampovu administraciju, ali svakako može da nanese ogromnu političku, ali i ličnu štetu njemu i Republikanskoj stranci.

Razmena uvreda i prijetnji
Sukob je počeo tiho prošle sedmice, rasplamsao se u srijedu, a eksplodirao u četvrtak i to usred Bijele kuće. Novi njemački kancelar u posjeti, Fridrih Merc, sjedio je u tišini dok je Tramp zvučao kao ostavljeni ljubavnik, slikovito opisuje situaciju Bi-Bi-Si.

Tramp je izrazio iznenađenje Maskovim kritikama zakonskog okvira, odbacio tvrdnje da bi izgubio izbore bez Maskove finansijske pomoći i tvrdio da se Mask okreće protiv njega jer bi Tesla mogla da izgubi na ukidanju poreskih olakšica za električna vozila.

Mask mu je prvo ležerno odgovorio na X (ranije Tviter): “Šta god”.

Rekao je da ga nije briga za subvencije, već da želi da smanji nacionalni dug, koji je nazvao egzistencijalnom prijetnjom za Sjedinjene Države. Takođe je tvrdio da bi demokrate pobijedile i bez njegove pomoći. Trampu je rekao: “Kakva nezahvalnost”.

Zatim je uslijedila salva napada – i sukob je postao ozbiljan.

Iako njih dvojica dugo održavaju jak savez – Mask je imao direktnu poziciju u Trampovoj administraciji na čelu ozloglašenog Odjeljenja za efikasnost vlade (DOGE), koje je otpustilo hiljade državnih službenika i zatvorilo agencije – mnogi su od početka spekulisali da bi moglo doći do razdora.

Na trenutak se činilo da su predviđanja bila pogrešna. Tramp je stao uz Maska uprkos svim njegovim gafovima, padu popularnosti i sukobima sa raznim strukturama unutar Republikanske stranke.

Kada je Maskov 130-dnevni status “specijalnog vladinog službenika” istekao prošle nedjelje, dvojac je održao srdačan oproštaj u Ovalnom kabinetu, tokom kojeg je tehnološkom milijarderu uručen poseban, zlatni ključ Bijele kuće.

Igra sa nultim zbirom
Sada se postavlja pitanje – kuda dalje? Republikanci bi potencijalno mogli imati problema da okupe podršku za Trampov zakon, koji uključuje novo zaduživanje, ako Mask odluči da se suprotstavi i retorički i finansijski.

Nije isključeno da će napasti i Trampa – ciljajući preostale ljude u administraciji koji podržavaju Maska, otvarajući nove istrage o njegovim odnosima sa državom.

Sve je na stolu, piše Bi-Bi-Si.

Istovremeno, demokrate posmatraju sa strane, nesigurni da li da ponovo prigrle Maska, koji je nekada bio donator njihove stranke. Ali postoji dobro poznata izreka: “Neprijatelj mog neprijatelja je moj prijatelj”.

“Radi se o nultoj sumi”, rekao je demokratski strateg Lijam Ker za Politiko: “Sve što Mask uradi protiv Trampa koristi demokratama”.

Ali sukob sa Trampom dolazi u posebno lošem trenutku za Maska. Tesla se bori sa lošom prodajom u Kini, najvećem svjetskom tržištu električnih automobila. Prodaja Modela 3 i Modela Y ​​pala je za 15% u maju u odnosu na prethodnu godinu. Kineski rival BYD je pretekao Teslu po prihodima.

Trampova prijetnja da će otkazati sve vladine subvencije i ugovore za Maska vrši dodatni pritisak na američkog tehnološkog milijardera, prenosi Telegraf.

Od Maskove dve kompanije, SpejsIks i Tesla, SpejsIks dobija najviše državnog finansiranja.

U četvrtak je Stiv Benon otvoreno pozvao Trampa da “iste noći preuzme SpejsIks”. Mask je odgovorio objavom “dekomisioniranja” kapsula Dragon, koje NASA koristi za misije na Međunarodnu svemirsku stanicu.

Mnogi ugovori kompanije SpaceX sa SAD su poverljivi, ali se procenjuje da je ukupna vrednost u desetinama milijardi dolara. Samo u fiskalnoj 2024. godini, SpaceX je primio 3,8 milijardi dolara. Prema rečima predsednice kompanije, Gvin Šotvel , imaju još 22 milijarde dolara aktivnih ugovora od čega 15 milijardi dolara dolazi direktno od NASA-e.

Jedan od najvećih je ugovor Pentagona vredan 733 miliona dolara. Vezan je za lansiranje satelita u orbitu.

Vašington post je ranije objavio da su Mask i njegove kompanije dobile ugovore, kredite i subvencije vredne najmanje 38 milijardi dolara.

Ako se rat sa Trampom nastavi, on bi mogao sve to da izgubi, ali i Tramp takođe, prenosi Telegraf.

Nastavi čitati

Svijet

RUSKI UDAR NA KIJEV: Najmanje četiri osobe poginule

U ruskim napadima na Kijev tokom noći najmanje četiri osobe su poginule, a 20 je povrijeđeno i pričinjena je veća materijalna šteta na energetskoj i željezničkoj infrastrukturi, saopštile su ukrajinske vlasti.

Gradonačelnik ukrajinske prestonice Vitalij Kličko rekao je da je 16 povređenih hospitalizovano.

Potraga i spasilačke operacije su u toku na nekoliko lokacija.

Požari su izbili u više okruga Kijeva nakon što su pali ostaci neprijateljskih dronova, prenosi Ukrinform.

U gradu je zbog posljedica ruskog udara 2.167 porodica na lijevoj obali Dnjepra ostalo bez struje, prema saopštenju komunalnih službi, navodi portal.

Rusko granatiranje je oštetilo pruge u Kijevskoj oblasti, a određeni broj vozova preusmjeren je na rezervnu rutu, saopštile su ukrajinske vlasti.

“Radovi na obnovi metro pruga oštećenih zbog neprijateljskog napada trajaće 24 sata”, saopštio je gradonačelnik Kijeva.

Tokom noći širom Ukrajine proglašena je vazdušna uzbuna zbog prijetnje od ruskih raketa i udarnih dronova.

Eksplozije su zabilježene u Kijevu, Ternopolju , Hmeljničkoj oblasti, Lavovu i Lucku, prenosi Tanjug

Nastavi čitati

Svijet

KOJE ZEMLJE EVROPE SU NAJVIŠE POGOĐENE SUŠOM? Već zabilježeno rekordno toplo proljeće

Poljoprivreda i hidroenergija bi mogle da se nađu u velikim problemima jer se suša u Evropi nastavlja. Više od 40 odsto Evrope je trenutno pogođeno nekom vrstom suše, otkrivaju najnoviji podaci.

Dijelovi jugoistočne Španije, Kipra, Grčke i područje jugoistočnog Balkana nalaze se pod najvišim stepenom “uzbune”, stoji u izvještaju Evropske opservatorije za sušu (EDO) za period od 11. do 20. maja.

Ali upozorenje na sušu je takođe na snazi u velikim dijelovima sjeverne i istočne Evrope, nakon rekordno toplog i sušnog proljeća, uzrokovanog klimatskim uslovima.

Mart je bio najtopliji u istoriji mjerenja u Evropi, a pojedine zemlje su zabilježile i najsušniji mart do sada, izvijestila je ranije evropska služba Kopernikus (C3S).

Uzbune na sušu u turističkim destinacijama
Ukupno, 1,6 odsto teritorije 27 zemalja EU (bez Madeire, Azora i Kanarskih ostrva), uključujući Ujedinjeno Kraljevstvo, nalazi se pod uzbunom. Prema klasifikaciji EDO, to znači da vegetacija pokazuje znakove stresa, zemljište je bez vlage, što već predstavlja upozorenje, a količina padavina je manja od uobičajene.

Situacija je posebno teška u nekim mediteranskim destinacijama popularnim među turistima, poput grčkih ostrva Santorinija i Mikonosa. Tamo se voda doprema iz Atine ili se prečišćava desalinizacijom kako bi se popunili bazeni i obezbijedili tuševi.

Prekomjerni turizam dodatno pogoršava problem.

“Turistički sektor nije održiv i nema nikakvog planiranja. To dovodi do ogromne letnje potrošnje vode”, izjavio je za Skaj njuz prof Nikitas Milopulos, stručnjak za upravljanje vodnim resursima sa Univerziteta u Tesaliji.

Međutim, dodaje, poljoprivreda je još veći potrošač vode, što je dodatno pogoršano rasipanjem i nedostatkom efikasnih politika.

Poljoprivreda u problemu
Upozorenja na sušu brzo se šire širom Ukrajine i susjednih zemalja, utičući na useve i vegetaciju, upozorava EDO.

Ukrajina je jedna od evropskih zemalja koje se najbrže zagrijavaju, sa prosjekom od 2,7°C iznad vrijednosti u odnosu na period 1951-1980 u 2023. godini. Kao veliki izvoznik žitarica, suša u Ukrajini ima ozbiljne posljedice po globalno snabdijevanje hranom. Dijelovi Poljske i Slovačke takođe se bore sa sušom.

Upozorenja na sušu prisutna su i u zapadnoj, jugoistočnoj i centralnoj Turskoj, sjevernoj i zapadnoj Siriji, Libanu, Izraelu, Palestini, dijelovima Jordana, sjevernom Iraku, Iranu i Azerbejdžanu.

U sjevernoj Africi, upozorenja su prisutna već više od godinu dana.

Prema podacima EDO, na 39,6 odsto teritorije EU i Ujedinjenog Kraljevstva izdato je upozorenje na sušu.

Taj narandžasti pojas na mapi proteže se od Irske do sjevernih padina Alpa, preko Finske, juga Rusije i Turske.

Od 11. do 20. maja temperature su bile iznad sezonskog prosjeka na sjeveru Evrope.

Osim uticaja na poljoprivredu, strahuje se za hidroenergiju. Međunarodna asocijacija za hidroenergiju saopštila je da suša i intenzivne kiše, primer “klimatskog biča”, primoravaju elektrane da rade na ivici svojih tehničkih mogućnosti.

Globalno zagrijavanje pogoršava sušu u pojedinim delovima sveta, uključujući Mediteran. Naučnici iz mreže “World Weather Attribution” utvrdili su da je velika suša iz 2022. godine bila 20 puta vjerovatnija zbog klimatskih promjena.

Za proljeće 2025. biće potrebno vrijeme da se sprovede slična analiza, ali nema sumnje da klimatske promjene pogoršavaju suše povećanjem temperatura i promjenom obrazaca padavina, smatra Andrea Toreti, koordinator evropske i globalne opservatorije za suše iz programa Kopernikus.

“Regioni koji su ranije mogli da se oslone na kiše u toplijim sezonama kako bi nadoknadili manjak vode, više ne mogu da računaju na to u istoj meri. Danas je ta ravnoteža poremećena”, rekao je Toreti za Euronews.

(EUpravo zato/Euronews)

Nastavi čitati

Aktuelno