Sveta velikomučenica Paraskeva Rimska, Trnova Petka, veoma je poštovana u našem narodu. Zaštitnici žena koja je pomagala bolesnima i siromašnima, zbog blagosti i čuda koja je učinila za života vjernici se i danas mole za spas od raznih životnih nevolja, a za ovaj dan vezuje se veliki broj običaja i vjerovanja.

U srpskoj pravoslavnoj crkvi istog dana se obilježavaju i Trnova Petka i prenos moštiju Svete Petke, pa se praznik naziva kombinovanim imenom Sveta Petka Trnova.

Svetiteljka koja će nakon kanonizacije postati Trnova Petka rođena je sa imenom Paraskeva, početkom 2. veka u Rimu. Odgajana je u hrišćanskom duhu, tad još nepriznatom. Kada su njeni roditelji Agaton i Politeja umrli, svu imovinu razdijelila je siromašnima i zamonašila se. Propovjedala je veru Isusovu hrabro, ne krijući se, iako je živjela u vrijeme najžešćih progona hrišćana.

No, i ona je doživjela sudbinu ranih velikomučenika koji ni po cenu života nisu odustajali od hrišćanstva. Zbog propovedanja zabranjene vere izvedena je pred cara Antonina, koji je laskanjima pokušao da je pokoleba.

“Posmatrajući je, car bi poražen i oduševljen njenom mudrošću i lepotom. I reče joj: ‘Djevojko, ako pristaneš na moj prijedlog i prineseš žrtvu bogovima, postaćeš naslednica mnogih darova i dobara. Ako pak ne pristaneš, znaj, predaću te na mnoge muke.’ Na to svetiteljka neustrašive duše odgovori caru: ‘Ne bilo toga da se ikada odreknem Hrista Boga moga! Jer, kako kaže prorok Jeremija, bogovi koji ne stvoriše nebo i zemlju istrebiće se sa zemlje.”

Hrabro se suprotstavila rimskom caru
Crven od besa, imperator naredi da joj na glavu stave usijani šlem. Ali, prema predanju, Paraskevu je od užarenog metala spasila božanska rosa. Zbog tog čuda, mnogi neznabošci počeše da veruju u Hrista.

“Zatim naredi car da se veliki kazan napuni zejtinom i smolom, da sve provri na jakoj vatri i da u to ubace svetiteljku. Međutim, ona usred kazana stajaše nepovređena. Gledajući je takvu, Antonin joj reče: ‘Paraskevo, poprskaj me tim zejtinom i smolom, da vidim da li peku.’

Svetiteljka zahvati rukom vrelu tečnost i baci je caru u lice, ali on odmah oslepe i stade gromko zapomagati: ‘Smiluj se na mene, sluškinjo Boga istinitoga, pa ću i ja poverovati u Boga koga ti propovedaš’. Paraskeva se pomoli i povrati vid caru. Antonin istog časa sa svojim telohraniteljima poverova u Hrista.”
Po napuštanju Rima, Paraskevu su u još dva grada izvodili pred sudije i mučili je, ali se uvek brzo oporavljala. Pobedila je strašnu zmiju i izašla nepovređena iz kotla punog istopljenog olova i smole. Stradala je oko 140. godine nakon što su joj, po naređenju bezdušnog kneza Tarasija, odrubili glavu, a blažena duša otisnula se u carsko nebsko.

Po nalogu bugarskog kralja Asena njeni zemni ostaci odnešeni su u Trnovo i sahranjeni u crkvi nazvanoj u njenu čast. Mošti su kasnije prenete u Carigrad.

Sveta Petka Trnova i običaji u srpskom narodu

U Srbiji Paraskevu Rimsku često miješaju sa Prepodobnom mati Paraskevom – Svetom Petkom, Grkinjom, koja se slavi 27. oktobra, iako dve svetice deli razdoblje od skoro hiljadu godina. Razlikuju se i po drugačijim obilježjima na ikonama: Trnova Petka, zaštitnica slijepih, u rukama drži pločicu sa urezanim očima, dok Sveta Petka nosi krst i grančicu mirte.
Na praznik Paraskeve Rimske, kneginja Milica je iz Trnova u Ljubostinju prenela mošti Svete Petke. Stoga se u srpskoj pravoslavnoj crkvi istoga dana obeležavaju i Trnova Petka i prenos moštiju Svete Petke, pa se praznik naziva kombinovanim imenom Sveta Petka Trnova.

Trnova Petka se smatra ženskim praznikom. Mnoge žene poste sedam dana, da bi se 8. avgusta, na njen dan, pričestile. Ne rade se kućni poslovi – ne pere se rublje, ne mjesi se hleb, nema ručnih radova, a negdje važi i pravilo da se pepeo ne iznosi iz doma, da ni bi ugasnula snaga. Djevojčicama se oblače nove haljine, a kuće se kite vjencima kako bi u njima vladali sloga i mir.

Novi atmosferski podaci pokazuju snažne istočne vjetrove koji se spuštaju kroz tropsku stratosferu, što bi moglo donijeti značajne promjene tokom zime 2025./2026. širom Sjedinjenih Država, Kanade i Evrope. Taj obrazac vjetra, poznat kao kvazibijenalna oscilacija (QBO), mijenja smjer svakih jednu do dvije godine i može igrati važnu ulogu u oblikovanju sezonskih vremenskih obrazaca, piše Severe Weather.

Taj obrazac vjetra, poznat kao kvazibijenalna oscilacija (QBO), mijenja smjer svakih jednu do dvije godine i može igrati važnu ulogu u oblikovanju sezonskih vremenskih obrazaca.
Prošle zime sa sličnim uslovima donijele su oslabljeni polarni vrtlog, što je dovelo do hladnijih i snježnijih uslova u dijelovima Sjedinjenih Država, Kanade i Evrope. Nove prognoze sada sugerišu da bi zima 2025./2026. mogla biti pod sličnim uticajem.

Šta je polarni vrtlog?
QBO je redovna varijacija vjetrova visoko iznad tropske stratosfere, koja se prebacuje između istočnih i zapadnih (zonalnih) vjetrova. Jaki vjetrovi u stratosferi putuju u pojasu oko planeta na ekvatoru. I otprilike svakih 17 mjeseci ti vjetrovi potpuno mijenjaju smjer.

Postoji nekoliko razloga zašto i kako QBO može uticati na naše zimsko vrijeme. Jedan vrlo važan aspekt je polarni vrtlog, zbog čega se prati QBO, posebno vezano za zimu.Tokom istočne faze QBO -a profil vjetrova je povoljniji za širenje planetarnih (Rossbyjevih) talasa prema gore iz troposfere u stratosferu. Ti talasi tada remete i slabe polarni vrtlog, čineći ga podložnijim urušavanju, što može značajno poremetiti vremenske obrasce u nižim slojevima atmosfere.

Polarni vrtlog i njegovo djelovanje najjednostavnije je objasniti kao naziv koji opisuje zimsku cirkulaciju u sjevernoj hemisferi. Cijeli polarni vrtlog dijelimo na gornji (stratosferski) i donji (troposferski) dio. Stratosferski dio polarnog vrtloga djeluje poput velikog ciklonskog područja, pa je najjači kada ima hladnu jezgru i snažan centar niskog pritiska. Njegova snaga posebno je važna zimi jer ima snažan uticaj na obrasce pritiska, direktno djelujući na svakodnevne vremenske prilike.

Januar 2026.
Gledajući Evropu, najzanimljiviji mjesec u zimskim prognozama je januar 2026. Prema prognozama, hladniji tok vazduha sjevernog do sjeveroistočnog smjera kretaće se preko kontinenta.

I blokada visokog pritiska nad sjevernom Evropom i nad polarnim područjima jasni su znakovi slabe ili poremećene cirkulacije i slabijeg polarnog vrtloga. Slabiji polarni vrtlog obično je mnogo podložniji potpunom kolapsu zbog povećanog pritiska i temperature u stratosferi, kao što je ranije prikazano. To može biti glavna pojava zimske sezone, donoseći ili produžujući hladne dane i snježne padavine tokom nekoliko sedmica, piše Severe Weather.Kolaps polarnog vrtloga naziv je za iznenadno stratosfersko zagrijavanje (SSW). To znači snažan porast temperature i pritiska u stratosferi te posljedični kolaps cirkulacije vrtloga. Jedan takav veliki događaj zabilježen je ovog marta.

Posmatrajući snježne padavine nakon SSW -a, mogu se vidjeti iznadprosječne količine snijega u većem dijelu istočnih Sjedinjenih Država, na Srednjem zapadu i u Evropi.

Slab polarni vrtlog može značajno uticati na zimsko vrijeme u Sjedinjenim Državama, Kanadi i Evropi.

U sezoni s negativnim QBO-om povećava se vjerovatnoća kolapsa polarnog vrtloga. S obzirom na snažne naznake za slabiji polarni vrtlog u zimi 2025./2026., povećava se i mogućnost hladnijih zimskih dana te obilnijeg snijega u Sjedinjenim Državama, Kanadi i dijelovima Evrope, prenosi Radio Sarajevo.

Novi toplotni talas ponovo stiže u Srpsku pokazuju prognoze, a kako ističu meteorolozi, temperature će ići i do 41 stepen.

Tako iz Hidrometeorološkog zavod Republike Srpske najavljuju porast temperature u narednim danima, kada bi ona mogla da dostigne i 41 stepen Celzijusov.

“Sutra se očekuje temperatura od 31 stepen Celzijusov na istoku do 37 stepeni na sjeveru, a u višim predjelima do 26 stepeni”, saopšteno je iz Hidrometeorološkog zavoda.

Temepratura će se u subotu, 9. avgusta, kretati od 33 do 39 stepeni Celzijusovih, dok se u nedelju i ponedjeljak, 10. i 11. avgusta, očekuje se temperatura od 35 do 41 stepeni Celzijusovih.

“Od 12. do 14. avgusta temperatura će se kretati od 31 do 38 stepeni Celzijusovih”, saopšteno je iz Hidrometeorološkog zavoda

“Po trenutnim prognozama lokalni razvoji oblačnosti s kišom i pljuskovima sa grmljavinom se očekuje od 12. avgusta i to u južnim predjelima, dok se u ostalim krajevima očekuje tek u petak veče 15. avgusta i za dane vikenda 16. i 17. avgusta.