Tokom radova na energetskoj obnovi Gradskog muzeja u hrvatskom gradu Čazma, vrijednoj 1,7 miliona evra, otkriveno je pravo arheološko blago.

“Očekivali smo da pronađemo ostatke utvrđenja iz 15. vijeka, ali otkriće starijeg zida iz 13. vijeka bilo je neočekivano i jako značajno. Ono dokazuje da je Čazma bila važan centar još prije nego što se spominje u pisanim izvorima”, ističe upravnica Gradskog muzeja Maja Cepetić Rogić.

Zgrada današnjeg muzeja, izgrađena sredinom 18. vijeka kao vojno-krajiška kurija, nalazi se na arheološkom lokalitetu zaštićenom od strane Ministarstva kulture.

Čazma je od osnivanja Zagrebačke biskupije bila posjed zagrebačkih biskupa, koji su uživali autonomiju izvan kraljevske vlasti. Biskupi su često boravili u Čazmi, a njihova rezidencija odražavala je raskoš i političku moć. Utvrđenje je u 15. vijeku renovirano uz sudjelovanje talijanskih majstora, koji su donijeli najmodernije evropske trendove. Pronađeni artefakti, poput ostataka kalijevih peći, nakita i posuđa, svjedoče o bogatstvu i sofisticiranosti tog doba, prenosi Večernji.hr.

“Zagrebački biskupi bili su među najimućnijima u hrvatsko-ugarskom kraljevstvu, a Čazma je u srednjem vijeku bila jedan od ključnih gradova u Slavoniji”, objašnjava Cepetić Rogić. Grad je imao šest crkava, veliku utvrdu i strateški položaj, što potvrđuju i rimski putevi koji su prolazili ovim krajem. Utvrda je omogućavala nadzor nad širokim područjem, od Medvedgrada do Posavine, što ju je činilo privlačnom metom Osmanlijama.

Osim utvrde u centru grada, Čazma obiluje drugim arheološkim lokalitetima. Posebno se ističe gradina Gumnik u selu Bosiljevo, rječno utvrđenje na ušću Glogovnice u Česmu, koju je Grad Čazma nedavno otkupio.

Uz ovu utvrdu vežu se istorijske priče, poput bitke vojnika porodice Erdodi protiv Osmanlija u 16. vijeku, ali i legenda o zatočenju kraljice Marije Anžuvinske u 14. vijeku.

Istorijske ličnosti poput biskupa Stjepana II, kancelara kralja Andrije I, i hercega Kolomana, brata kralja Bele IV, ostavile su dubok trag u Čazmi. Koloman, poginuo u bici s Tatarima 1241, sahranjen je u raskošnoj crkvi Sv. Marije Magdalene, koja je izgrađena kao mauzolej u njegovu čast. Uz crkvu se nalazio i samostan, smješten ispod današnjeg gradskog trga.

Najnoviji nalazi biće dokumentovani i obrađeni u skladu s konzervatorskim standardima, uz korišćenje georadara, fotografisanje i slične analize. Kako će zidovi grada biti prezentovani javnosti, zavisiće od odluke Ministarstva kulture i projektu obnove muzeja.

“Cilj nam je da muzej postane mjesto ponosa za lokalno stanovništvo i privlačno odredište za turiste”, kaže Cepetić Rogić, prenosi Telegraf.rs.

Najnoviji portret Sunca ne prikazuje užareni disk kakav pamtimo iz školskih udžbenika. Umjesto toga, Sunce se prostire preko mozaika toliko detaljnog da biste mogli poredati desetine Zemalja jednu do druge unutar jednog jedinog piksela – i još bi ostalo mjesta.

Žuti filamenti i svijetli lukovi vidljivi na fotografiji predstavljaju mjehurove plazme temperature od milion stepeni, uhvaćene u magnetske petlje koje se protežu hiljadama kilometara iznad Sunčeve površine.

Ovu zadivljujuću sliku snimila je svemirska letjelica Solar Orbiter, sada već pet godina u svojoj planiranoj sedmogodišnjoj misiji. Letjelica je 9. marta 2025. godine usmjerila svoj Extreme Ultraviolet Imager (EUI) ka Suncu sa udaljenosti od približno 77 miliona kilometara, prikupljajući 200 odvojenih snimaka tokom četiri i po sata.

Tehničari koji su zabilježili kadrove spojili su snimke u ultraljubičastu fotografiju najveće rezolucije, tačnije u rezoluciji od 12.544 piksela po strani.

Solar Orbiter: Misija proučavanja Sunca
Solar Orbiter je lansiran sa Zemlje 10. februara 2020. godine pomoću rakete Atlas V. Letjelicu je izgradila Evropska svemirska agencija (ESA) uz ključnu podršku NASA-e, a nosi deset instrumenata projektovanih da rade u sinergiji – kombinujući slike cijelog diska sa direktnim mjerenjima čestica i magnetnih polja.

Krajem 2021. godine letjelica je započela rutinske naučne operacije i od tada sve više prilazi Suncu, koristeći gravitacionu pomoć Venere kako bi nagnula svoju orbitu i omogućila buduće prelete preko Sunčevih polova.

Instrument Extreme Ultraviolet Imager obavlja svoje posmatranje dok je Solar Orbiter izložen sunčevom zračenju skoro 15 puta jačem nego na Zemlji. Za snimanje 9. marta, operateri misije su usmjerili letjelicu u 25 različitih pravaca, raspoređenih u mrežu 5×5.

Na svakoj poziciji, kamera je snimila šest uskih i dvije šire fotografije na talasnoj dužini od 17,4 nanometra – svetlost nevidljiva ljudskom oku, ali idealna za praćenje temperature oko 1,8 miliona stepeni Farenhajta (oko milion stepeni Celzijusa).

Letjelica se tada nalazila na 11,4 stepena ispod Sunčevog ekvatora, dovoljno da otkrije detalje, ali i dovoljno blizu da svaki piksel obuhvata otprilike 300 kilometara.

Konačni fajl dimenzija 12.544 × 12.544 piksela obuhvatao je oko 7.505 piksela preko Sunčevog prečnika od 1,4 miliona kilometara.

Zumiranje Sunčeve površine
Tokom svakog bliskog prilaska, Solar Orbiter se primiče na samo 0,28 astronomskih jedinica (približno 42 miliona kilometara) od Sunčeve površine. Sa te pozicije, sonda može da posmatra kako svijetle čvoriće magnetnih polja izbijaju, uvijaju se i pucaju, a zatim upoređuje te događaje sa naletima naelektrisanih čestica koje njeni detektori registruju nekoliko minuta kasnije.

Ova slika Sunca najvišeg kvaliteta, sastavljena od 200 pojedinačnih snimaka, omogućava da se površinski procesi dovedu u vezu sa naletima čestica koji udaraju u Zemljino magnetno polje dva dana kasnije.

Solar Orbiter i budućnost
Solar Orbiter i Parker Solar Probe (NASA) trenutno funkcionišu kao tim: dok jedan obezbeđuje panoramske snimke, drugi leti direktno kroz prikazanu plazmu.

Kako Solar Orbiter bude dostizao sve veće geografske širine, tandem posmatranja obezbijediće najpotpuniju sliku do sada o motorima Sunčevog vremena.

Sljedeći bliski prelet očekuje se kasnije ove godine, a svaki prolazak približava letjelicu – i u kilometrima i u uvidima – razumijevanju sila koje osvetljavaju naše nebo i povremeno ugrožavaju našu tehnologiju, prenosi Nova.rs.

Turčin Rahmi Karademir (67) zaboravio je turski, a progovorio danski jezik nakon operacije u gradu Konja, kojoj je podvrgnut nakon moždanog udara.

Karademir, otac sedmoro djece, živio je u Danskoj 20 godina prije nego što se vratio u Tursku, a nastanio se u Konji prije desetak godina.

On je prošle nedjelje podvrgnut operaciji kolena na Ortopedskom odjeljenju Medicinskog fakulteta Univerziteta u Selčuku.

Dva dana nakon operacije desna ruka i noga su mu naglo oslabile, dok mu je govor bio otežan, a ljekari su otkrili da je uzrok krvni ugrušak u jednoj od glavnih arterija na lijevoj strani mozga, prenosi Anadolija.

Ljekari su uradili hitnu angiografiju i uklonili ugrušak, a nakon procedure, glavni neurološki simptomi su počeli brzo da nestaju, ali je Karademir zaboravio da priča turski, iako ga razumije, dok je ponovo počeo da govori danski, koji nije koristio godinama.

Pacijent je bio uznemiren jer nije mogao da se služi turskim, ali ljekari navode da su brzom intervencijom spriječene veće komplikacije.

”Primijetili smo da pacijent više ne govori turski, ali je tečno govorio danski, jezik za koji smo mislili da ga je zaboravio. U medicinskoj literaturi su opisani rijetki slučajevi gdje ljudi koji govore više jezika gube jedan jezik kao posljedicu moždanog udara, a drugi se iznenada aktivira. Sposobnost da govori bar jedan jezik poslije moždanog udara je važna prednost za kasniju rehabilitaciju”, rekao je ljekar Gokhan Ozdemir.

On je dodao da očekuje da Karademir u budućnosti povrati mogućnost govora na turskom.

Njegova kćerka Meral Karademir je rekla da je njen otac veoma uznemiren, ali da njene sestre takođe govore danski, zbog čega su u mogućnosti da komuniciraju sa pacijentom.

“Razumijem turski, ali ne mogu da ga govorim. Pokušavam da se sjetim riječi, naprežući pamćenje. Nadam se da će sve uskoro proći. Danski je u mojoj glavi, ali turski je potpuno van pameti”, rekao je Karademir.