Građanski rat u Sudanu stvara potencijalno najtežu migracijsku krizu u Evropi od 2015. godine. Skoro dva miliona ljudi spremno je da krene prema Evropi.

Građanski rat u Siriji 2015, zemlji sa populacijom od samo 22 miliona, pokrenuo je najveću migrantsku krizu u Evropi od Drugog svjetskog rata.

Više od šest miliona Sirijaca raseljeno je unutar zemlje, a 5,6 miliona pobjeglo je u susjedne zemlje, pri čemu je stotine hiljada njih stiglo na grčka ostrva preko Turske.

Slike sa Lezbosa, Kosa, Lerosa i drugih egejskih ostrva prepunih pretovarenih čamaca i iscrpljenih izbjeglica ostale su urezane u kolektivno sjećanje Evrope.

Danas, građanski rat u Sudanu, zemlji sa skoro 47 miliona stanovnika, stvara krizu još većih razmjera.

Sa više od 12 miliona raseljenih – 7,73 miliona unutar granica i 4,05 miliona u susjednim zemljama, Sudan prijeti da ponovi šok iz 2015. godine, ali ovaj put sa Kritom i južnom Grčkom u epicentru, jer tokovi dolaze iz Libije, a ne sa istočnih granica.

Poređenje je neizbježno – kao što je Sirija tada, Sudan danas prijeti Evropi dramatičnom migrantskom krizom.

Humanitarna katastrofa
Dvije godine nakon izbijanja građanskog rata u Sudanu, u aprilu 2023. godine, sukob između Sudanske vojske (SAF) i paravojnih Snaga za brzu podršku (RSF) gurnuo je zemlju u jednu od najbolnijih kriza 21. vijeka.

Brojke su zapanjujuće: prema podacima Visokog komesarijata UN za izbjeglice (UNHCR), do jula 2025. godine 12,05 miliona ljudi je raseljeno, što je 25 odsto stanovništva zemlje, prenosi Euronews.

Od toga, 7,73 miliona ostaje interno raseljeno, dok je 4,05 miliona pobjeglo u susjedne zemlje, poput Egipta, Čada i Južnog Sudana.

Međunarodna organizacija za migracije (IOM) karakteriše ovu krizu kao najbrže rastuću krizu raseljavanja u svijetu.

Uslovi u Sudanu su užasni. Između 70 i 80 odsto bolnica prestalo je sa radom zbog bombardovanja, pljački i nedostatka resursa.

Sistemi vodosnabdijevanja u velikim gradovima, poput Kartuma, urušili su se, ostavljajući milione bez pristupa čistoj vodi.

Epidemije kolere, malarije i zaušaka se nekontrolisano šire, dok UN upozorava na predstojeću glad u 17 geografskih zona, posebno u Sjevernom Darfuru i Senaru.

Humanitarna pomoć je na izdisaju: obezbijeđeno je samo 13 odsto potrebnog finansiranja, a operacije distribucije hrane se prekidaju zbog nasilja i pljački. Glad se sada koristi kao oružje rata, pojačavajući očaj stanovništva.

Putevi bjekstva: Od Sudana do Evrope
Kriza je natjerala milione Sudanaca da potraže utočište van granica.

Veliki broj Sudanaca pokušava da stigne do obala Libije preko Čada.

Libija predstavlja glavni koridor ka Evropi. Ove rute su određene geografijom, etničkim vezama i mrežama krijumčara.

Libija i Egipat su ključne tranzitne tačke za one koji ciljaju na Evropu, pri čemu Krit postaje glavna destinacija zbog svoje blizine libijskoj obali.

DTM Sudan Mobility u izvještaju iz juna 2023. navodi da su glavna mjesta porijekla raseljenih lica Kartum (20 odsto), Južni Darfur (21 odsto) i Sjeverni Darfur (20 odsto), što naglašava širok geografski opseg krize.

Libija postala novi čvor krijumčarenja
Libija, uronjena u sopstvenu političku nestabilnost, pretvorila se u centralnu stanicu za Sudance.

Područja poput Sebhe, Kufre i Baraka funkcionišu kao neformalni čvorovi, gdje krijumčari i lokalne milicije eksploatišu raseljene.

Prema izvještaju IOM-a iz marta 2024, Sudanci čine 27 odsto registrovanih migranata u Libiji, a tokovi su se eksponencijalno povećali 2025. godine.

Obale Sirte i Zuare su glavne tačke polaska za Evropu, sa gumenim čamcima i starim ribarskim brodovima koji se kreću ka Kritu, prevozeći od 50 do 100 osoba po putovanju.

Nedostatak državne kontrole u Libiji omogućava mrežama krijumčara da cvjetaju, pretvarajući izbjeglice u “ljudsku robu”.

Prema Libiji putuje i veliki dio raseljenih koji su pobjegli u Čad, koristeći mreže krijumčara migranata kako bi stigli do obala Mediterana.

Libija nije samo zemlja podijeljena na dva dijela, istočni i zapadni.

Naprotiv, u zemlji postoje i drugi, nezvanični centri moći. Nacionalna naftna kompanija, plemenski poglavari (jer plemena igraju važnu ulogu) u različitim oblastima, kao i broj moćnih poslovnih ljudi.

Prisutne su i druge nezavisne oružane organizacije, uključujući i džihadističke grupe.

Pored njih, u Libiji se nalazi značajan broj stranih snaga – zvaničnih trupa, plaćenika i stranih boraca.

Egipat kao kapija ka Mediteranu
Egipat je dom za 1,5 miliona sudanskih izbjeglica, ali nedostatak adekvatnih socijalnih usluga i nejasan pravni status primoravaju mnoge da traže izlaz ka Libiji i Mediteranu.

Rute preko Marsa Matruha i El Saluma su popularne, sa krijumčarima koji naplaćuju od 1.000 do 2.500 dolara po osobi za prevoz do libijske obale.

Ova situacija pojačava tokove ka Grčkoj, jer izbjeglice vide Evropu kao jedinu nadu za sigurnost i stabilnost.

Egipat zato vrši pritisak na Evropsku uniju da dobije finansijska sredstva kako bi zadržao unutar svojih granica Sudance – i ne samo njih, već i potencijalne ilegalne migrante ka Evropi i spriječio ih da masovno putuju ka Libiji, gdje se nalaze najjače mreže krijumčara.

Takođe, u okviru istih pregovora sa EU, smatra da nema razloga da prihvati povratak Egipćana koji takođe predstavljaju sve veću etničku grupu koja ilegalno stiže na Krit i Gavdos, tvrdeći da je njihov broj veoma mali u poređenju sa brojem migranata koje sam Egipat prima.

Štaviše, na nedavnom sastanku između predstavnika Egipta i EU, evropski zvaničnici su bili šokirani čuvši indirektne prijetnje Egipta o otvaranju granica sa Libijom.

Ne samo za Sudance, već i za druge grupe, poput onih iz Bangladeša koji avionom dolaze u Egipat kako bi prešli u Libiju i odatle u Evropu.

Slična je situacija i u Libiji, gdje često iste organizacije koje krijumčare migrante žele da dobiju dio sredstava EU za borbu protiv migracija.

Grčka u centru pažnje
Grčka, a posebno Krit, nalazi se u centru ove nove migrantske krize.

Prema Ministarstvu migracija i azila, dolasci iz Libije su se povećali sa više od 8.000 ljudi koji su stigli na Krit od početka 2025. godine, u poređenju sa 5.000 za cijelu 2023. godinu.

Prema procjenama, dolasci bi mogli dostići 12.000 do kraja ljeta, što je više nego dvostruko u odnosu na prošlu godinu.

Lokalne zajednice u Jerapetri, Haniji i južnom Peloponezu su na ispitu, sa zabrinutošću da bi situacija mogla prerasti u novu krizu, sličnu onoj iz 2015. godine.

Istovremeno, govoreći u parlamentu, grčki premijer Kirjakos Micotakis najavio je hitne mjere za rješavanje povećanih migracionih tokova iz Libije prema Kritu i, između ostalog, najavio da će migranti koji ilegalno ulaze u Grčku biti uhapšeni i zadržani.

Takođe je objasnio da će odmah biti donesena zakonska regulativa za tromjesečno zamrzavanje razmatranja novih zahtjeva za azil od strane države.

AF: Glavni koridori
Međunarodna organizacija za migracije (IOM) zabilježila je glavne koridore za Sudance koji traže spas van zemlje:

*Čad: Oko 1.190.500 ljudi (28%), uglavnom iz Darfura.

*Južni Sudan: Oko 1.190.500 (28%), često Južnosudanci koji su izbjegli u Sudan i sada se vraćaju.

*Egipat: Više od 1.104.000 (26%), uglavnom iz Kartuma i Sjevernog Sudana.

*Libija: Procjene se kreću od 130.000 do čak 300.000, uglavnom preko mreža krijumčara iz Čada i Zapadnog Egipta.
Nezavisne

Dok svijet sve više strahuje od sukoba, klimatskih promjena i tehnoloških prijetnji, priroda podsjeća da ona i dalje ima najmoćnije oružje.

Nova naučna studija upozorava na najrazorniju moguću prirodnu katastrofu koja bi mogla pogoditi Sjedinjene Američke Države – megapotres uzrokovan aktivacijom subdukcijske zone Kaskadia.

Riječ je o ogromnom rascjepu koji se proteže od sjeverne Kalifornije do Britanske Kolumbije u Kanadi. Na tom mjestu se okeanska tektonska ploča Huan de Fuka podvlači ispod sjevernoameričke ploče. One vijekovima akumuliraju seizmičku energiju koju bi u jednom trenutku mogle iznenada osloboditi – i to kroz izuzetno snažan potres.

Prema naučnim modelima, taj rascjep sposoban je proizvesti potres jačine 9.0 ili više po Rihteru, što bi izazvalo velika razaranja duž američke zapadne obale, uzrokujući i cunami s talasima višima od 30 metara.

Zašto se o tome ne govori više?
Posljednji put to se dogodilo 26. januara 1700. godine, a magnituda tadašnjeg potresa procjenjuje se između 8,7 i 9,2.

Naučnici upozoravaju da se takvi potresi u toj regiji događaju svakih 450 do 500 godina, što znači da se idući – s obzirom na vremenski razmak – može dogoditi vrlo brzo.

Istraživanje navodi da bi ovaj potres mogao spustiti nivo obale za gotovo dva metra unutar nekoliko minuta, što bi dodatno pogoršalo uticaj nadolazećeg cunamija i povećalo područje koje bi ostalo poplavljeno.

Rukovodilac studije, profesor Tina Dura, izjavila je za BBC kako je alarmantno to što se o ovoj prijetnji ne govori dovoljno ozbiljno, iako bi posljedice bile katastrofalne i trajne.

“Nivo mora raste zbog klimatskih promjena 3 do 4 milimetra godišnje, ali ovdje govorimo o 2 metra u svega nekoliko minuta. Zašto se o tome ne govori više?” upozorila je Dura.

Prema najnovijem izvještaju Američkog nacionalnog seizmičkog modela, postoji 15 posto šanse da Kaskadia izazove potres magnitude 8,0 ili više unutar sljedećih 50 godina. Iako se čini da je riječ o relativno maloj vjerovatnoći, stručnjaci podsjećaju da su razorni potresi često nepredvidivi – a šteta koju mogu uzrokovati je ogromna.

“Bolje da se dogodi što prije”
Savezna agencija za upravljanje hitnim situacijama (FEMA) predviđa da bi takav potres mogao prouzrokovati smrt više od 13.000 ljudi, uključujući i žrtve cunamija, dok bi više od 100.000 osoba moglo biti povrijeđeno. Šteta na infrastrukturi bila bi ogromna – više od 600.000 zgrada bilo bi oštećeno ili potpuno uništeno, a ukupna privredna šteta mogla bi dosegnuti 134 milijarde dolara.

Posebno zabrinjava činjenica da bi se kopno na pogođenim područjima trajno spustilo, a novi nivo obale ostao bi niži decenijama, možda i vijekovima nakon potresa. To znači da bi pogođene regije bile još osjetljivije na buduće poplave i klimatske promjene.

Iako se ovakve prognoze možda čine apokaliptičnim, naučnici ističu da pravovremena priprema i informisanost mogu spasiti mnoge živote. Upozoravaju da je važno ne ignorisati ovakve studije, već uložiti napore u jačanje otpornosti zajednica, infrastrukture i sistema za rano upozoravanje.

Dura tvrdi da je možda bolje da se potres dogodi prije nego što nivo mora dodatno poraste – jer bi odgađanje ove prirodne katastrofe moglo značiti još teže posljedice.

“Ovo je dvostruka prijetnja. Ako nas ne pogodi sada, mogla bi nas zadesiti kasnije – i to još snažnije”, zaključuje.

Pakistanska policija potvrdila je u petak da je otac usmrtio svoju 16-godišnju kćerku jer je odbila izbrisati svoj korisnički račun na TikToku. Ubistvo se dogodilo u gradu Rawalpindiju, pored glavnog grada Islamabada.

“Otac je od djevojke tražio da izbriše svoj TikTok račun. Nakon što je odbila, ubio ju je”, izjavio je glasnogovornik policije za agenciju AFP. Prema policijskom izvještaju, istražioci navode da je otac ubio kćerku zbog časti, nakon čega je uhapšen.

Pokušaj zataškavanja i raniji slučajevi

Porodica žrtve je, prema navodima policije, u početku pokušala prikazati ubistvo kao samoubistvo.

Ovaj slučaj nije usamljen; prošlog je mjeseca ubijena 17-godišnja influencerica Sana Yousaf od strane muškarca čije je udvaranje prethodno odbila.

Sana Yousaf imala je više od milion pratilaca na društvenim mrežama, uključujući TikTok, gdje je objavljivala videozapise o svojim omiljenim kafićima, proizvodima za njegu kože i tradicionalnoj odjeći. Njezina popularnost, nažalost, nije ju zaštitila.

TikTok je iznimno popularan u Pakistanu, dijelom zbog svoje dostupnosti stanovništvu s nižom stopom pismenosti. Ženama je aplikacija pružila rijetku priliku za pronalazak publike i prihoda u zemlji gdje manje od četvrtine žena učestvuje u formalnoj ekonomiji, prenosi index.hr.

Ipak, prema izvještaju Mobile Gender Gap Report za 2025., samo 30 posto žena u Pakistanu posjeduje pametni telefon, u poredbeni s 58 posto muškaraca.

Pakistanske telekomunikacijske vlasti više su puta blokirale aplikaciju zbog “nemoralnog ponašanja”.

U pokrajini Balochistan ranije ove godine muškarac je priznao ubistvo svoje 14-godišnje kćerke zbog TikTok videa koji su, kako je rekao, narušili njenu čast.