Connect with us

Svijet

STUDIJA NAUČNIKA SA HARVARDA: Brane pomjerile Zemljinu osu za više od jednog metra, posljedice se već osjećaju

Nova studija naučnika sa Harvarda otkriva da je čovječanstvo izgradnjom više od 6.800 brana širom svijeta u posljednja dva vijeka bukvalno pomjerilo Zemljinu osu rotacije – za čak 113 centimetara.

Iako Huverova brana u Nevadi više ne nosi titulu najveće na svijetu, ona je dio globalnog nasljeđa koje je, otkriva nova studija, bukvalno pomjerilo osu naše planete. Tokom protekla dva vijeka, čovječanstvo je neprimjetno nagnulo Zemljine polove za više od metra izgradnjom hiljada brana širom svijeta.

Ova zapanjujuća promjena rezultat je dva velika talasa gradnje: prvog u Sjevernoj Americi i Evropi tokom 19. i početkom 20. vijeka, i drugog koji je zahvatio Aziju i Istočnu Afriku u drugoj polovini 20. vijeka.

Kako je to uopšte moguće?
Ključ leži u preraspodjeli mase i momentu inercije planete. Zemlja se stabilno okreće oko svoje ose, baš kao košarkaška lopta na vrhu prsta. Ali ako iznenada dodate komad gline na jednu stranu te lopte, njena rotacija će se pomjeriti. Kako bi sačuvala zamah, strana sa dodatnom masom će se malo pomjeriti ka spolja, mijenjajući svoju osu rotacije.

U slučaju naše planete, taj “komad gline” je ogromna količina vode zarobljena u vještačkim jezerima iza brana. Ova voda, koja bi inače tekla ka okeanima, stvara novu koncentraciju mase na kontinentima, dovoljnu da malo, ali merljivo, pomjeri položaj polova.

Pomjeranje od jednog metra za dva vijeka
Da bi istražili ovaj fascinantni efekat, naučnici sa Univerziteta Harvard analizirali su globalnu bazu podataka od 6.862 brane izgrađene između 1835. i 2011. godine. Izračunali su koliko je vode uskladišteno u rezervoarima i kako je ova nova raspodjela mase uticala na Zemljinu osu.

Rezultati su pokazali da je izgradnja brana pomjerila polove za ukupno 113 centimetara. Kao sporedni efekat, zadržavanje vode na kopnu je takođe izazvalo pad globalnog nivoa mora za 21 milimetar u istom periodu.

Dva ključna perioda izgradnje
Pomjeranje nije bilo jednosmjerno. U 20. vijeku, kada se dogodio najveći dio kretanja od 104 centimetra, smjer se mijenjao u zavisnosti od toga gde su u svijetu izgrađene najveće brane.

Od 1835. do 1954. godine, intenzivna izgradnja u Sjevernoj Americi i Evropi pomjerila je Sjeverni pol za približno 20,5 centimetara ka 103. istočnom meridijanu, liniji koja prolazi kroz Rusiju, Mongoliju, Kinu i Indokinu.

Poslije 1954. godine, fokus izgradnje se pomjerio ka istočnoj Africi i Aziji. To je izazvalo promjenu pravca, a pol je počeo da se pomjera oko 57 centimetara prema 117. meridijanu zapadno, koji se proteže preko zapadne Sjeverne Amerike i Južnog Pacifika.

Koje su posljedice?
“Kada zadržavamo vodu u branama, ne samo da je oduzimamo okeanima, što dovodi do pada nivoa mora, već i preraspodeljujemo masu po planeti. Nećemo zbog ovoga ući u novo ledeno doba, jer je pomjeranje polova od oko jednog metra relativno malo, ali svakako ima implikacije na praćenje nivoa mora”, objasnila je Nataša Valenčić, glavna autorka studije sa Harvarda.

Iako je ovo kumulativni efekat hiljada brana tokom decenija, neke od njih su toliko ogromne da same po sebi imaju mjerljiv uticaj. Najbolji primjer je kineska brana “Tri klisure”, najveća hidroelektrana na svijetu. Geofizičari NASA-e su ranije procijenili da njen rezervoar, koji može da primi 40 kubnih kilometara vode, ima dovoljnu masu da pomjeri Zemljine polove za oko 2 centimetra.

Related Topics:

Svijet

DRAMA U AUSTRALIJI: Dva policajca ubijena, jedan ranjen u pucnjavi

Dva policajca su ubijena, a treći je povrijeđen u pucnjavi na seoskom imanju u Porepunki, na sjeveroistoku australijske države Viktorije, saopštile su lokalne vlasti.

Na licu mjesta nalaze se vozila hitne pomoći i policije, okolno područje je ograđeno, a mještanima se savjetuje da ne napuštaju kuće.

”Izvještaji potvrđuju da je jedan policajac ranjen, a dvojica su preminula nakon što je policija izvršila nalog na seoskom imanju”, saopštilo je Udruženje australijskih federalnih policajaca (AFPA).

Policija je opisala događaj kao ”aktivan i tekući incident koji može da predstavlja značajan rizik za građane”, prenosi Ej-Bi-Si (ABC).

Premijer Australije Entoni Albaneze i premijerka države Viktorije Džasinta Alan osudili su napad i izrazili zabrinutost zbog opasnosti kojima su izložene snage bezbjednosti.

Nastavi čitati

Svijet

NJEMAČKI POSLODAVCI APELUJU: “Ukinite kvote za radnike sa zapadnog Balkana”

Njemački poslodavci zabrinuti su zbog planova vlade Fridriha Merca, njemačkog saveznog kancelara, da smanji kvotu radnika sa zapadnog Balkana sa 50.000 na 25.000, koji u radni odnos u Njemačkoj mogu stupiti uz olakšanu proceduru.

Kako piše štutgartski list “Staatsanzeiger”, Industrijska i trgovinska komora njemačke savezne države Baden-Virtemberg ovo pravilo vidi kao važnu pomoć poslodavcima da dođu do prijeko potrebnih radnika uz što je moguće manje administrativnih prepreka. Kako ističu, poseban interes za radnicima iz našeg regiona vide građevinska i zdravstvena industrija, posebno u sektoru njege starijih i bolesnih osoba.

Zuzane Here, predsjednica Komore, za ovaj list ističe da bi prepolovljivanje kvote jako pogodilo mnoga preduzeća u toj njemačkoj državi.

“Upravo je ta regulativa posljednjih godina osigurala da kompanije mogu lako i efikasno zapošljavati osoblje bez potrebe za dostavljanjem beskrajnih dokaza”, kaže ona.

Kako je navedeno na stranici Savezne industrijske i privredne komore, njemački poslodavci ne samo da traže zadržavanje postojeće kvote, nego u stvari žele njeno potpuno ukidanje. Njemački poslodavci, čak, žele da idu i korak dalje – oni žele da se po uzoru na kvotu za zapadni Balkan sličan mehanizam uvede i za ostale zemlje van EU, tvrdeći da se na taj način štite interesi i njemačkih poslodavaca, ali i interesi ekonomija zemalja iz kojih radnici dolaze.

“Budući da će potencijal zemalja porijekla obuhvaćenih Uredbom o zapadnom Balkanu vjerovatno biti iscrpljen zbog demografskih promjena, trebalo bi se usmjeriti na dodatne regione porijekla, za koje bi bilo prikladno uspostaviti propise slične ovima o zapadnom Balkanu, jer bi to spriječilo prekomjernu emigraciju iz pojedinačnih zemalja”, navode njemački poslodavci.

Međutim, prema zvaničnim podacima, 2024. godine ni kvota od 25.000 nije ispunjena, a prema podacima iz 2023. godine, izdato je 25.700 viza, ali samo 16.000 radnika sa zapadnog Balkana je stupilo u radni odnos s njemačkim poslodavcem.

Kako piše “Staatsanzeiger”, njemački poslodavci se žale na duge i komplikovane procedure, duge liste čekanja za dolazak na termin za izdavanje vize u njemačkim ambasadama i konzularnim predstavništvima u regionu, kao i teškoće za same radnike u snalaženju u ovoj njemačkoj sredini.

Goran Račić, predsjednik Privredne komore RS, za “Nezavisne” kaže da je potrebno popraviti ambijent u društvu, kako bi ljudi iz Republike Srpske koji razmišljaju da odu ipak ostali ovdje.

“Nama je interes da ti ljudi ostanu na prostoru RS jer je u zadnjih nekoliko godina došlo da rasta plata na našem prostoru i sigurno da uz određene olakšice koje već sad postoje mislim da im je daleko bolja varijanta da ostanu ovdje”, kaže on.

Zoran Škrebić, predsjednik Unije udruženja poslodavaca RS, takođe smatra da samo povećanje plata nije dovoljno, ne samo zbog toga što je inflacija velika, već da je potreban bolji ambijent, veća produktivnost i popravljanje opštih uslova uređenja sistema i tehnološki razvoj privrede.

“Do boljeg ambijenta dolazi se putem tehnološkog razvoja i automatizacijom proizvodnih procesa, gdje se ugrađuje jedna nova dodatna vrijednost u proizvod, a samim tim se i poboljšavaju uslovi rada, gdje sve manje ljudi radi teške poslove, i samim tim se ljudi motivišu da ostanu ovdje”, kaže on za “Nezavisne”.

Nastavi čitati

Svijet

MERC predlaže – Fon der LAJEN nova PREDSJEDNICA Njemačke?

– Nemački kancelar Fridrih Merc razmatra opciju da predloži predsednicu Evropske komisije Ursulu fon der Lajen za funkciju predsednice Nemačke 2027. godine, preneo je danas list Špigel, pozivajući se na neimenovane izvore iz vlade. Merc je nedavno rekao da smatra da bi bilo dobro da se žena uskoro nađe na poziciji predsednika, ali da je lista kandidatkinja ”veoma kratka”.

Fon der Lajen je 2024. godine drugi put izabrana za predsednicu Evropske komisije, a njen petogodišnji mandat trebalo bi da se završi 2029. godine.

Nemački list navodi da se Fon der Lajen već dokazala kao političar, ističući da je bila prva žena ministar odbrane Nemačke i prva žena predsednik Evropske komisije, a da bi ”kruna” njene karijere bilo da postane prva žena predsednik Nemačke.

Špigel dodaje da bi Merc nominovanjem Fon der Lajen takođe sprečio “najgori scenario” za njega, odnosno nominaciju bivše kancelarke Angele Merkel za funkciju predsednice.

(Tanjug) Foto: AP

Nastavi čitati

Aktuelno