Desničaru Viktoru Orbanu, koji je na vlasti u Mađarskoj već 15 godina, trese se tlo pod nogama, a drma ga njegov bivši saveznik Peter Mađar. “Dezerter” iz vladajuće stranke Fides je sa svojom, relativno novom, prozapadnom strankom Tisa na putu da pobjedi Orbana na parlamentarnim izborima narednog proljeća, a za mnoge Mađare on je nada za promjenu.

Sve dok se nije pojavio Peter Mađar konzervativni kandidat daleko mlađi od 62-godišnjeg Orbana čija se kampanja zasniva na osudi loših ekonomskih rezultata vlade i krizi troškova života – većina Mađara vjerovala je da se Orbanova vlast teško može uzdrmati.

Govorili su i da će Orbana jednog dana pobijediti sopstveni ljudi, a to bi potencijalno zaista moglo da se dogodi na parlamentarnim izborima u zemlji sljedećeg aprila.

Orban vs Mađar
Dok su se Orbanove izborne pobjede unazad 15 godina praktično mogle predvidjeti, sada ankete pokazuju da je Mađarova prozapadna Tisa na putu da porazi Fides na izborima u aprilu u zemlji koju tamošnji politički analitičari nazivaju “informacionom autokratijom”.

View this post on Instagram

A post shared by Péter Magyar (@magyar_peter_official_the_man)

Prema ispitivanju “Politika”, Tisa ima podršku od 45 odsto, a Fides 38 odsto.

Mađarova pobjeda ne bi bila značajna samo za Mađare jer su – nakon godina Orbanove opstrukcije unutar Evropske unije – na tapetu i budućnost same EU i evropske demokratije u širem smislu.

“Trampov izborni poklon Orbanu”
Uoči izbora, Orban je požurio u Vašington, gdje je sa američkim predsjednikom Donaldom Trampom dogovorio izuzeće od sankcija na uvoz ruske energije i time izbjegao potencijalnu energetsku krizu koja bi mogla da ugrozi njegovu predizbornu kampanju.

Mnogi, uključujući Mađara, smatraju da je ovaj sporazum Trampov “izborni poklon” Orbanu.

Mađarski premijer je tokom američke izborne kampanje bio jedini evropski lider koji je otvoreno podržao Trampa. Prvi mu je čestitao na pobjedi prošlog novembra. Sada je, kako piše “Juronjuz”, američki predsjednik vratio uslugu. Tramp i Orban već dugo se smatraju političkim saveznicima na globalnoj sceni i njihove političke agende su usklađene u mnogim oblastima. Obojici su, npr. u fokusu migracije, dok osuđuju “rodnu ideologiju”.

Tramp pruža Orbanu politički i ekonomski spas pred izbore. Izuzeće je odobreno na godinu dana, upravo kad kampanja počinje. Orban će sada moći da vodi kampanju tvrdeći kako je najbolji prijatelj sa Trampom i vjerovatno će izbjeći dalji rast cijena energije, što bi moglo da pomogne u suzbijanju inflacije u bliskom periodu – rekao je Mađar.

Opoziciona kampanja na meti Kremlja
On je obećao da će napraviti veliki zaokret u spoljnoj politici i vratiti Mađarsku u zapadno okrilje. Ako postane premijer, kako je rekao, njegova vlada će poštovati međunarodne obaveze Mađarske, uključujući priključenje evrozoni.

– Mi smo u EU i NATO, to su naši temeljni savezi koji određuju našu bezbjednost i svakodnevni život. Trenutna vlada ne postupa u skladu sa tim – rekao je Mađar.

On je takođe pomenuo bliske odnose Orbana sa predsjednikom Rusije Vladimirom Putinom. Rekao je da je Orban “najbliži Putinov saveznik u EU” i da ruski predsjednik stoga “ima interes da ga zadrži na vlasti”.

Mađar tvrdi da se njegova kampanja već našla na meti Kremlja. Kako prenosi “Indeks”, prošle nedjelje je hakerska grupa, navodno povezana sa Rusijom, napala servere Tise, dok je ruska obaviještajna služba SVR u avgustu u saopštenju optužila EU i Ukrajinu za zavjeru sa Mađarom sa ciljem da svrgnu Orbana. Mađar je rekao da su to “očigledne dezinformacije” i dokaz da je “Putin počeo da se miješa u kampanju”.

Šta obećava Mađar
Na domaćem planu:

– Najavio je da će brzo osloboditi ekonomiju iz stiska Orbanovih saradnika

– Popraviće odnose sa Briselom da odblokira 20 milijardi evra zamrznutih sredstava EU

– Budimpešta bi oživjela planove za priključenje evrozoni od kojih je Orban odustao

– Tvrdi da bi se zaustavljanjem korupcije i rasipništva godišnje mogle osloboditi milijarde evra

Na spoljnom planu:

Mađar kaže da bi njegovo polazište u vezi sa Ukrajinom bilo priznanje Moskve kao agresora i zalaganje za hitan prekid vatre, u skladu sa saveznicima u EU.

Ipak, njegova vlada neće mijenjati smjer u pogledu vojne podrške Kijevu, niti će težiti naglom prekidu veza sa Rusijom.

Priznaje da Mađarska mora da okonča energetsku zavisnost od Rusije u narednoj deceniji, ali da ruski uvoz treba da ostane opcija.

Zadržaće više politika sadašnje vlade, uključujući zalaganje za prava etničkih Mađara u zapadnoj Ukrajini, neslanje vojne pomoći Kijevu i stavljanje budućeg članstva Ukrajine u EU na referendum.

Ko je Peter Mađar
Pojavio se početkom 2024. godine, kako piše “Dojče vele”, praktično “niotkuda”.

Mađar, 44-godišnji pravnik i preduzetnik, bio je na raznim pozicijama u Orbanovom sistemu i u prijateljskim odnosima sa nekim od vodećih funkcionera Fidesa.

Od prvog javnog nastupa u februaru 2024, on se predstavio kao neka vrsta čisto konzervativne alternative Orbanu – kao čovjek koji dijeli Fidesove vrijednosti, ali nije korumpiran.

On se obratio se javnosti nakon što je predsjednica Katalin Novak podnijela ostavku zbog afere oko pomilovanja muškarca osuđenog zbog pomaganja u seksualnom zlostavljanju djece. Zbog te afere iz politike se povukla i bivša Mađarova supruga Judit Varga, koja je bila na čelu liste Fidesa za Evropske izbore. Afera je izazvala šok u javnosti, s obzirom na to da je Orbanova vlada učinila zaštitu djece jednim od glavnih pitanja svoje politike.

Mađar je inicijalno izrazio bijes zbog toga što su Novakova i Varga postale “žrtve Orbanovog sistema”, a onda je najavio da ulazi u politiku. Za svega četiri mjeseca uspio je da ostvari dvocifreni rezultat na evropskim izborima i da pokrene prijem Tise u Evropsku narodnu stranku (EPP), najjaču grupu u Evropskom parlamentu koju je Fides napustio 2021. kako bi izbjegao da ga odatle isključe, navodi DW. Mađar i Varga su se u međuvremenu razveli.

Šta je sa Judit Vargom
Ona se u javnosti se rijetko pojavljivala od ostavke u februaru 2024, a njen potencijalni povratak na političku scenu stvorio bi jedinstvenu i kontroverznu situaciju, jer bi se prvi put u posljednjih 35 godina u Mađarskoj bivši supružnici – Varga i Mađar – našli jedno naspram drugog u političkom okršaju, i to pred izbore, rekao je u oktobru politički analitičar Atilla Tibor Nađ.

Sam Orban je prošlog ljeta rekao da je “bolno” što je Varga morala da ode iz politike, pohvalivši njen talenat i čak poručivši da “ima premijerske sposobnosti”

Ruska Federalna služba bezbjednosti (FSB) tvrdi da je osujetila operaciju ukrajinske vojne obavještajne službe, potpomognute britanskim operativcima, koja je imala za cilj otmicu ruskog lovca MiG-31 naoružanog hipersoničnom raketom “kinžal”.

Prema podacima ruske službe, Glavna obavještajna uprava Ministarstva odbrane Ukrajine pokušala je da regrutuje ruske pilote, obećavajući im tri miliona dolara kako bi otela ruski avion, prenosi TASS.

Ukrajinci su, prema tvrdnjama FSB-a potom planirali da usmjere oteti MiG-31 ka području NATO baze u Konstanci, u Rumuniji, gdje bi ga mogli oboriti sistemi protivvazdušne odbrane, stvarajući tako provokaciju.

Ruska obavještajna služba je saopštila da su “preduzete mjere osujetile planove ukrajinske i britanske obavještajne službe da organizuju provokaciju velikih razmjera”, navodi agencija

Naučnici su posmatrali mrtvu zvijezdu kako u realnom vremenu proždire ostatke svoje planete. Ovo jezivo otkriće pokazuje kako će jednog dana završiti i naš Sunčev sistem – kada Sunce sagori, uruši se u bijelog patuljka i počne da “jede” ono što je od planeta ostalo.

Koji je najbolji način da se sazna od čega je napravljena egzoplaneta? Naravno, sačekati da je njena zvijezda gravitaciono raskomada i proguta! Iako zvuči kao scenario iz naučnofantastičnog filma, astronomi su nedavno bili svjedoci upravo takvog kosmičkog kanibalizma.

Koristeći opservatoriju VM Kek na Havajima, naučnici su uočili mrtvu zvijezdu, bijelog patuljka, kako proždire ostatke razbijene planete. Događaj ne samo da pruža jedinstven uvid u sastav udaljenih svijetova, već nudi i zastrašujuću sliku onoga što čeka naš Sunčev sistem za oko pet milijardi godina, piše Science Alert.

Kosmička autopsija
U središtu ovog otkrića je bijeli patuljak pod nazivom LSPM J0207+3331, udaljen 145 svjetlosnih godina od Zemlje. Bijeli patuljci su gusti, ohlađeni ostaci zvijezda sličnih našem Suncu nakon što potroše svoje nuklearno gorivo.

Posmatrajući njegovu atmosferu, naučnici su otkrili nešto neočekivano: prisustvo čak 13 teških elemenata, uključujući gvožđe, magnezijum i silicijum. Ovo je najveći broj elemenata ikada zabilježen u atmosferi hladnog, vodonikom bogatog bijelog patuljka.

Ovi elementi djeluju kao hemijski otisci prstiju uništene planete, otkrivajući da je nekada bila stjenovito tijelo sa metalnim jezgrom, slično Zemlji, prečnika najmanje 200 kilometara. Ono što ovo otkriće čini revolucionarnim jeste to što teški elementi u atmosferama takvih zvijezda brzo tonu ka centru i postaju nevidljivi. Njihovo prisustvo je dokaz da se “gozba” dešava upravo sada.

“Ovo otkriće dovodi u pitanje naše razumijevanje evolucije planetarnih sistema”, rekla je astrofizičarka Erika Le Burde sa Univerziteta u Montrealu, glavna autorka studije.

Analiza je pokazala da je uništena planeta imala izuzetno visok udio mase jezgra, oko 55 procenata, što je znatno više od Zemljinih 32 procenta, ali manje od Merkurovih 70 procenata. Takvi podaci o unutrašnjosti planete su nam inače potpuno nedostupni, ali ova “kosmička autopsija” je omogućila naučnicima da zavire ispod površine.

Misterija odloženog uništenja
Najveća misterija je vrijeme ovog događaja. Zvezda LSPM J0207+3331 je postala bijeli patuljak prije više od tri milijarde godina. Zašto je planeta uništena tek sada, a ne tokom haotične tranzicije zvijezde u završnu fazu života?

“Nešto je očigledno poremetilo ovaj sistem dugo nakon smrti zvijezde”, objašnjava Džon Debes, astronom i koautor studije.

Postoji nekoliko teorija. Jedna je da je gubitak mase zvijezde dok je umirala postepeno destabilizovao orbite preostalih tijela. Druga, vjerovatnija mogućnost, jeste da je u sistemu preživio gasni gigant, planeta veličine Jupitera, čiji je gravitacioni uticaj tokom milijardi godina izbacio nesrećnu stenovitu planetu iz njene stabilne orbite i poslao je pravo ka bijelom patuljku.

“Ova odložena nestabilnost “mogla bi ukazivati na dugoročne dinamičke procese koje još uvijek ne razumemo u potpunosti”, dodaje Debes.

Naučnici se nadaju da će, koristeći podatke sa svemirskog teleskopa Džejms Veb i arhivske podatke misije Gaja, moći da pronađu krivca za ovaj kosmički zločin.

Sudbina našeg Sunčevog sistema
Ovakvi događaji nisu samo astronomska zanimljivost, već i direktan pogled u našu budućnost. Za oko pet milijardi godina, naše Sunce će se iscrpiti, proširiti u crvenog diva koji će vjerovatno progutati Merkur, Veneru i možda Zemlju. Nakon toga, odbaciti će svoje spoljašnje slojeve i sažeti se u bijelog patuljka.

Iako će unutrašnje planete biti uništene, spoljašnji Sunčev sistem će preživeti haos. Jupiterov gravitacioni uticaj će poremetiti orbite asteroida iz asteroidnog pojasa i ledenih tela iz Kajperovog pojasa, šaljući ih na putovanje ka ostatku Sunca.

Naš bijeli patuljak će tada, baš kao i LSPM J0207+3331, početi da proždire ostatke sopstvenog sistema, a njegova atmosfera će se zagaditi elementima koji su nekada činili naša susjedna nebeska tijela.

Proučavanje ovih udaljenih “mrtvih” sistema nam omogućava da testiramo teorije o formiranju i evoluciji planeta na galaktičkom nivou. Svaka uništena planeta je priča o nasilnoj, ali i neizbježnoj prirodi univerzuma, podsjećajući nas da čak i zvijezde i svijetovi imaju početak, životni vijek i, na kraju, dramatičan kraj.