Vlada Republike Srpske je uz 31. izvještaj Savjetu bezbjednosti Ujedinjenih nacija dostavila i priloge među kojima su zaključci Međunarodne komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji u periodu 1992-1995. godina.

U navedenim zaključcima je navedeno da su, nakon temeljne istrage, utvrdili da su “ubistva u Srebrenici 1995. godine bila ratni zločin, ali da se nije dogodio, niti pojedinačni zločin genocida, niti genocid uopšte”.

Влада Српске је уз 31. Извјештај Савјету безбједности Уједињених нација доставила и прилоге међу којима су закључци Међународне комисије за истраживање страдања свих народа у сребреничкој регији у периоду 1992-1995. година.https://t.co/v9qSOgcWiu

— Влада Републике Српске (@Vlada_Srpske) May 14, 2024

Riječ je o poglavlju 11 Izvještaja Međunarodne komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji u periodu 1992-1995. godina.

– Izvještaj je sastavljen na osnovu naučne metodologije od strane eminentnih stručnjaka svjetskog ranga iz svojih oblasti sa prestižnih univerziteta i instituta, na čelu sa izraelskim istoričarem Gideonom Grajfom, koji je profesor na Univerzitetu u Teksasu i jedan od vodećih istraživača Holokausta u svijetu, dok su ostali članovi Komisije bili su istaknuti akademici iz SAD, Јapana, Australije, Nigerije, Italije, Srbije i Njemačke – ističe se u saopštenju Vlade Srpske.

U izvještaju je navedeno da je zločin u Srebrenici 1995. godine uslijedio nakon etničkog čišćenja te regije od strane muslimanske-bošnjačke vojske, u kojem su na stotine srpske djece, žena i staraca namjerno mučene i ubijene.

– Srpski narod dožio je strašne zločine na ovom području, što je potpuno zanemareno, već postoje namjere da se prikaže da su bošnjačke žrtve u Srebrenici jedine žrtve – navodi se.

Ubistva srpskih civila, uključujući djecu
Takođe, rečeno je da srebreničku regiju, odnosno Srednje Podrinje, sa istorijskog aspekta nije moguće posmatrati u svjetlu događaja iz jula 1995. godine, jer kako se može vidjeti iz izvještaja, sukobi između Srba i muslimana u Srednjem Podrinju započeli su aprila 1992. godine, a početkom maja izntenzivirale su se napadačke aktivnosti muslimanskih oružanih snaga na području opštine Srebrenica, koje su započele sistematičnu kampanju etničkog čišćenja srpskih sela u okolini Srebrenice, sa ciljem zauzimanja Bratunca i presijecanja Republike Srpske na dva dijela.

Kako je opisano u izvještaju, jedno od većih srpskih sela u Srebrenici, Podravanje, napadnuto je 24. septembra.

Tada je ubijen 31 civil i pripadnik seoskih straža, nekoliko ih je zarobljeno, a selo je spaljeno.

Srpsko selo Fakovići u opštini Bratunac, spaljeno je 5. oktobra, a ubijeno je 28 civila i pripadnika seoskih straža, od čega 12 žena.

– Svega nekoliko dana kasnije (8. oktobra) u opštini Zvornik, u selima Šetići i Malešići, ubijeno je 14 civila i pripadnika seoskih straža srpske nacionalnosti. Veliki napad muslimanskih snaga iz Srebrenice na srpska sela Bjelovac, Sikirići i Loznica u opštini Bratunac odigrao se 14. decembra 1992. godine – podsjećaju u izvještaju.

U ovom napadu ubijena su 62 lica srpske nacionalnosti, dok su mnogi Srbi, uglavnom žena i djeca odvedena u zarobljeništvo. Јedna grupa žena i djece, njih 17, razmijenjena je 6. februara 1993. godine.

– Na veliki hrišćanski praznik Božić 7. januara 1993. godine muslimanske jedinice iz Srebrenice započele su opsežan napad na srpska sela u opštini Bratunac, posebno ciljajući selo Kravicu – ističe se u saopštenju.

Dodaje se da je tom prilikom prognan sav srpski živalj, dok su sela bila razrušena, popaljena i opljačkana. U napadu je ubijen 51 civil i pripadnik seoskih straža.

Јedan dio Srba je, kako se navodi, zarobljen i odveden u Srebrenicu.

– U istom naletu i u sklopu velike ofanzive koja se izvodila prema opštini Bratunac, muslimanske snage su 16. januara 1993. godine izvršile napad na Skelane. Srpsko civilno stanovništvo na ovom području bilo je u okruženju sa tri strane, te je pod pritiskom protjerano u Srbiju – navodi Vlada Srpske u svom izvještaju.

Dodaju da je u napadu ubijeno 57 civila i pripadnika seoskih straža.

Vlada Srpske dalje ističe da napadom na Skelane 16. januara 1993. godine od strane muslimanskih snaga sa sjedištem u Srebrenici čije su akcije bile koordinisane od strane vojnog i političkog vrha iz Sarajeva, zaokružena je teritorija muslimanske enklave Srebrenica, u tom trenutku etnički najčistijeg područja u ratnoj Bosni i Hercegovini.

Demilitarizacija Srebrenice i Žepe
Muslimanske oružane snage, takozvane ARBiH, su na ovom području očigledno počinile brutalne i sistematske zločine za koje je njihova komanda u Sarajevu znala.

Sa druge strane, do ovog perioda bilo je i napada Vojske Republike srpske na oružane snage tzv. ARBiH u muslimanskim naseljima, u kojima je stradao određen broj vojnih obaveznika i civila.

U izvještaju podsjećaju da je sredinom aprila 1993. godine postignut je Sporazum o demilitarizaciji Srebrenice i Žepe, koji su potpisali predstavnici VRS, tzv. ARBiH i UN-a koji su bili garant provođenja ovog sporazuma odnosno i demilitarizacije enklava Srebrenica i Žepa, ali ističu da muslimanske snage u Srebrenici na čelu sa svojim rukovodstvom u Sarajevu ni u jednom trenutku nisu dozvolile da budu razoružane, nego su na demilitarizovanu zonu gledali kao na utočište za reorganizaciju svojih vojnih potencijala iz kojeg bi u buduće mogli da vrše dejstva po dubini Vojske Republike Srpske.

– Od kada je stupio na snagu ovaj Sporazum pod pokroviteljstvom UN-a od sredine marta 1993. pa do sredine ljeta 1995. godine pripadnici 8. OG, osnosno 28. divizije ubili su oko 450 srpskih civila i vojnika na području oko Srebrenice. Sa druge strane, u periodu od 1992. godine pa do početka 1995. godine, prema muslimasnkim i drugim izvorima muslimanska strana je u ovoj regiji imala oko 2.100 poginulih, od kojih je, kako je navedeno u zvaničnoj monografiji 28. divizije tzv. ARBiH, 1.800 bilo vojnika, od kojih je određen broj danas sahranjen u Memorijalnom centru Srebrenica – Potočari – stoji u izvještaju.

U izvještaju se može vidjeti da su, zbog sve agresivnijeg djelovanja pripadnika 28. divizije i realne opasnosti da se ostvare njihovi vojno-politički planovi o presijecanju Republike Srpske u Srednjem Podrinju, snage VRS krenule sa izvođenjem akcije kodnog naziva „Krivaja 95“. Prvobitna akcija nije predviđala zauzimanje samog grada Srebrenica, ali kako je 28. divizija odlučila da napustiti odbranu grada i svoje porodice i krene u proboj iz okruženja, VRS je odlučila da uđe u sam grad.

– Posmatrajući novonastalu situaciju iz vojno-taktičkog aspekta, pri tome imajući u vidu nizak broj žrtava i dovoljno materijalno tehničkih sredstava, kao i podršku holandskog bataljona UNPROFOR-a, da je 28. divizija odlučila da brani grad do samog pada Srebrenice ne bi došlo tako lako – naglašava se.

Proboj prema Tuzli
Ipak, komanda 28. divizije naredila je da se u Šušnjarima okupi svo aktivno i rezervno vojno osoblje, srebrenička policija, i svi borbeno sposobni muškarci iz Civilne zaštite i radne obaveze. Svi stacionirani vojni obveznici u Šušnjarima primili su naređenje da izvrše borbenu operaciju proboja prema Tuzli i formirali su borbeni poredak koji se zaputio prema Tuzli kroz teritoriju pod kontrolom VRS-a. U koloni se nalazilo oko 12.500 ljudi.

Relevantni izvori, prvenstveno dokumenti vojne i civilne bezbjednosti tzv. Republike BiH, zatim dokumenti MKSЈ, potvrđuju vojni status kolone. Izjave učesnika u proboju koje su date organima civilne i vojne bezbjednosti BiH, a koje su citirane u ovom izvještaju, detaljno opisuju vojnu prirodu kolone, vojni statusu česnika, lanac komandovanja, borbeni raspored, naoružanje itd. Takođe, kolona je trebala proći put, izvršiti proboj, pod borbom dug preko 80 kilometara i sukobila se sa oko ukupno 4.000 pripadnika VRS.

Rekonstrukcija događaja vezana za kretanje pomenute kolone, odnosno proboj iz okruženja, predstavlja jedan od značajnih dijelova Izvještaja Komisije. Na osnovu postulata krivične istrage put i dešavanja za kolonu praćena su od mjesta iz sata u sat, i iz dana u dan. Na osnovu procjene gubitaka bazirane na izjavama preživjelih svjedoka u proboju i izvještajima tzv. Armije BiH, sa velikom vjerovatnoćom možemo reći da je tokom cijele rute kretanja kolone stradalo u borbama, međusobnimo bračunima i samoubistvima između 4.000 – 5.000 ljudi.

– Upravo na osnovu tog broja, kao i analizirajući ukupan broj stradalih, bili smo u mogućnosti da vršimo procjenu broja zarobljenih učesnika u proboju. Na osnovu analiziranih podataka, komisija je procijenila da je minimalan broj zarobljenih pripadnika muslimanske vojske, redovnog i rezervnog sastava, između 1.500 – 2.000 a maksimalan između 2.500 – 3.000 ljudi – ističe se.

Kako bi se utvrdio broj osoba koje su ubijene u masovnim strijeljanjima, polazilo se od pretpostavke da je ukupan broj zarobljenih učesnika u proboju maksimalan broj strijeljanih lica. Pored toga, mora se uzeti u obzir činjenica da određeni broj zarobljenika nije strijeljan, već da je kasnije razmijenjen. Dakle, ovaj pomenuti broj od maksimum 2.500-3.000 zarobljenih, odnosno strijeljanih lica u periodu od 14. do 16. jula 1995. godine, do koga je došla kriminalistička istraga je u potpunosti u skladu sa rezultatima forenzičko-antopološke analize vršene od strane Komisije.

Budući da su svi masovno pogubljeni pojedinci u početku bili ukopani u primarne grobnice, iz ugla forenzičke arheologije urađena je analiza tih grobnica. Forenzička analiza pokazala je da, teoretski uzevši, najveći broj individua koje su mogle da se nalaze u primarnim grobnicama ne prelazi 3.715 individua, i to samo u slučaju da su grobne jame iskorištene u potpunosti – bez praznog prostora između tijela.

Manipulacija imenima žrtava
Takođe u izvještaju se navode manipulacije sa imenima žrtava, o čemu je detaljno u Izvještaju navedeno na stranama 367-385, 400-401.

U izvještaju kada se govori o pojmu genocida u kontekstu dešavanja u srebreničkoj regiji i presudama Međunaronog krivičnog suda za bivšu Јugoslaviju ( MKSЈ-a), neosporno treba kritički posmatrati činjenicu da je Tribunal imao suviše ograničen pogled na događaje iz jula 1995. godine.

– MKSЈ nije raspravljao o raznim motivima poput onog da je i srpska strana ponudila razmjenu Srebrenice i Žepe za teritoriju pod kontrolom Srba u i oko Sarajeva, nije se osvrnuo ni na konstantnu vojnu prijetnju koju je predstavljala 28. divizija tzv. ARBiH koja je bila stacionirana u Srebrenici u trenutku demilitarizacije od 1993. godine – navodi se u izvještaju Vlade RS.

Dodaje se da je nakon temeljne istrage Nezavisne međunarodne komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji u periodu 1992-1995. godine, zaključeno da se u Srebrenici nije dogodio, niti pojedinačni zločin genocida, niti genocid uopšte.

Iako Komisija ne smatra ubistva koja su se dogodila oko Srebrenice genocidom, ona u uvažava činjenicu da su hiljade ljudi (uglavnom ratnih zarobljenika) ubijene i da odgovorne za ove zločine treba kazniti.

– Svako licitiranje brojkama veoma dehumanizujuće za sve žrtve svih naroda, jer su tu radi o ljudskim životima i sudbinama u ratu i da su brojke u ovom slučaju navedene isključivo za potrebe naučnog istraživanja bez želje da se bilo koja žrtva negira ili ponizi – zaključeno je u izvještaju, piše RTRS.

Odlazak američkog ambasadora u BiH Majkla Marfija u Potočare baš na dan kada se u Donjoj Gradini obilježava Dan sjećanja na žrtve genocida nad Srbima, Jevrejima i Romima u NDH, razbjesnio je funkcionere ali i srpsku javnost.

Dio javnosti Marfijev potez tumači kao namjerno guranje prsta u oko Republici Srpskoj, a mnogi se pitaju da li je američki diplomata zbog “obračuna” sa Miloradom Dodikom odlučio da u nedjelju namjeno uvrijedi i sve Srbe, Jevreje i Rome.

Osim što je baš taj dan odlučio da ode u Potočare i pokloni se, kako je napisao na svom X nalogu, “žrtvama genocida u Srebrenici”, Marfi je potpuno izignorisao Donju Gradinu, a žrtve zločinačke NDH u Jasenovcu nije pomenuo čak ni na društvenim mrežama.

The United States remembers the victims of the Srebrenica genocide – not just on July 11.

Potocari is a stark reminder of the yet-unfulfilled institutional responsibility, especially for RS authorities and public officials, to acknowledge the established facts about the… pic.twitter.com/C8PFWE8k8g

— US Embassy Sarajevo (@USEmbassySJJ) May 12, 2023

Takođe, nakon što se poklonio bošnjačkim žrtvama u Potočarima, Marfi se vratio u Sarajevo, a da se uopšte nije osvrnuo na 3.267 Srba koji su ubijeni u proteklom ratu u srednjem Podrinju i Birču.

Poslanik SNSD u parlamentu Srpske, Srđan Mazalica ističe da je simptomatično to što je Marfi izabrao baš nedjelju da ode u Srebrenicu.

Ništa nije slučajno
– Nije prvi put da od njega doživljavamo vrlo maliciozan i zlonamjeran pristup, komentare i postupke, tako da to sigurno nije slučajno. Da se to desilo prvi put onda bi možda pomislili da se desilo slučajno, nesmotreno, da je greška u protokolu ili da je previdio taj događaj – kaže Mazalica za Srpskainfo.

On dodaje da je obilježavanje Dana sjećanja na žrtve genocida nad Srbima, Jevrejima i Romima u NDH dugo najavljivano i da je nemoguće da Marfijev kabinet za to nije čuo.

Mazalica ističe da je Jasenovac mjesto najvećeg stradanja u istoriji srpskog naroda, te da ignorisanje tog događaja predstavlja uvredu ne samo za žrtve nego i za njihove potomke.

– Marfi ne samo da se nije pojavio taj dan u Donjoj Gradini, iako su tamo bili prisutni ambasadori iz nekoliko država, pa i norveški, već je iskoristio priliku da odvuče pažnja sa tog događaja na jedan potpuno drugi događaj. Uz sve to, potpuno je izignorisao srpske žrtve u Podrinju i u širokom luku zaobišao Kravice i druga mjesta – ističe Mazalica.

On kaže da je očito da je američki ambasador to uradio svjesno i da je to rezultat njegovih namjere da ponižava Republiku Srpsku i srpski narod.

– Mafi tvrdi da ima isključivo negativan stav prema politici Milorada Dodika, a ne prema čitavom srpskom narodu, ali se ovdje vidi da je taj postupak bio direktno usmjeren prema srpskom narodu – kategoričan je Mazalica.

On dodaje da obilježavanje stradanja srpskog naroda nije rezultat ličnog mišljenja Milorada Dodika već je riječ o važnim datumima i događajima koje obilježava čitav srpski narod.

Obilježavanje stradanje Srba u Jasenovcu ili u Podrinju, kako kaže Mazalica, nije politička agenda Milorada Dodika, već je to nešto što je važno za čitav srpski narod.

Četiri miliona ubijenih Srba
Poslanik SDS u parlamentu Srpske, Ognjen Bodiroga nije želio da ulazi u razloge zašto je Marfi zaobišao Donju Gradinu i srpske žrtve u Podrinju, ističući da odgovor na to pitanje mora dati on lično.

Bodiroga ističe za Srpskainfo da bez obzira na to da li će se Marfi ili neko drugi pokloniti srpskim žrtvama ili ne, niko ne može da pobjegne od velike istorijske činjenice da su Srbi najstradaliji narod u 20 vijeku.

– To je nacija koja je pretrpjela genocid u dva svjetska rata. U ta dva rata je poginulo oko 4 miliona Srba. Mi smo uvijek bili na strani ljudi koji su se borili protiv fašizma i raznih okupatora. Nikada nismo poginjali glavu i nikada nismo započinjali ratove već se samo branili. Političke igre i igrarije mi idu na živce i neću da ih komentarišem – poručio je Bodiroga.

Podsjećamo Dan sjećanja na žrtve genocida nad Srbima, Jevrejima i Romima u NDH obilježava se povodom oslobađanja ustaškog logora Jasenovac, jednog od najvećih i najstrašnijih logora smrti u Evropi.

Kao datum obilježavanja uzet je 22. april – dan kada je grupa od 1.075 preostalih logoraša tog dana 1945. godine krenula u proboj iz logora Jasenovac, a samo njih 127 se domoglo slobode.

Sistem logora smrti takozvane NDH obuhvatao je oko 80 logora, a Donja Gradina kao najveće stratište u sistemu koncentracionih logora Jasenovac formiran je avgusta 1941. godine.

Prema podacima Spomen-područja Donja Gradina, u zloglasnom logoru Jasenovac tokom Drugog svjetskog rata stradalo je 700.000 žrtava ustaškog zločina, među kojima je život izgubilo 500.000 Srba, 40.000 Roma, 33.000 Jevreja, 127.000 antifašista. U Jasenovcu je stradalo 20.000 djece.

Milan Miličević, predsjednik Srpske demokratske stranke (SDS), rekao je za “Nezavisne novine” da su prijavili dva politička subjekta za učešće na lokalnim izborima u BiH, a koji su zakazani za 6. oktobar, te da će aktivacija druge organizacije zavisiti od toga da li će Centralna izborna komisija (CIK) BiH dozvoliti SDS-u da bude na izborima.

Upravo se prva podnesena prijava odnosi na SDS, jer, kako je pojasnio Miličević, trenutno ne postoji nikakva zabrana izlaska na izbore od strane CIK BiH, uprkos tome što je SDS-u ugašen bankovni račun.

“Mi smo se prijavili na raspisane izbore kao SDS, i kao stranka koja nema račun. Prijavili smo se zato što zakon nalaže da CIK BiH može da omogući učešće na izborima svakoj političkoj organizaciji koja nije zabranjena iz nekog razloga, jer je zakonom definisano kad neko može biti zabranjen. Dakle, mi smo krenuli iz teze da nam nije zabranjeno, mi funkcionišemo kao politička stranka, registrovani smo, ali nemamo račun. Očekujemo da CIK na zahtjev koji smo im uputili uz prijavu na učešće na izborima odgovori pozitivno i da nam ponudi način na koji će biti uplaćeni troškovi kotizacije/taksi za učešće, a treba po zakonu da se nađe. E sad, da li će to ići sa nekog drugog računa ili na neki drugi način koji već ekonomisti znaju, vidjećemo. To je ono što smo mi mogli da uradimo”, naveo je Miličević.

Podsjetio je da su istovremeno poslali tužbu banci koja je ugasila račun SDS-a, jer je to, tvrdi, učinjeno nezakonito, te da i od njih čekaju odgovor.

Ipak, ukoliko se desi da CIK BiH ne dozvoli SDS-u da izađe na izbore, rukovodstvo najveće opozicione partije u Srpskoj ima spreman odgovor.

“Postoji još jedan politički subjekat koji je prijavljen za izbore ukoliko naša aplikacija za SDS bude teoretski odbijena”, kaže Miličević.

Međutim, nije želio da otkrije ime te stranke, pokreta, organizacije.

“To ćemo ostaviti za tu situaciju, ne bih sada o tome polemisao”, poručio je on.

Podsjetimo, Miličević je nedavno za “Nezavisne novine” kazao da će učiniti sve da SDS izađe na izbore pod svojim imenom, a da ukoliko to bude onemogućeno, razmišljaju i o promjeni imena, kako bi mogli ući u izborni proces.

Tom prilikom je rekao da je promjena imena SDS-a posljednja opcija, ali je i otkrio o kom nazivu razmišljaju.

“Postoji opcija da nastupimo kao Srpska demokratska stranka – Volja naroda!”, kazao je tada Miličević.

Neizvjesnost u vezi sa ovim pitanjem prokomentarisao je i Milko Grmuša, potpredsjednik PDP-a. Smatra da će eventualnim neučešćem SDS-a na izborima, zbog gašenja računa, biti prekršena prava birača koji glasaju za tu stranku, a posebno je bio kritičan prema odnosu nadležnih institucija, počevši od CIK BiH.

“Svjedoci smo da se danas priprema najbrutalnije kršenje ustavno-političkih prava od 1945. godine. Naime, gašenjem bankovnih računa SDS-a i ćutanjem svih relevantnih organa i institucija, uključujući CIK BiH i Republičku izbornu komisiju, o tome na koji način će SDS da učestvuje na lokalnim izborima, praktično se priprema teren ne samo za to da se SDS-u onemogući učešće na izborima, nego i građanima da glasaju za tu stranku”, poručio je potpredsjednik PDP-a.

Grmuša je pozvao obje izborne komisije da SDS-u dostave pravno rješenje na osnovu kojeg će SDS ravnopravno i u punom pravno-političkom kapacitetu da učestvuje na lokalnim izborima.

Politička analitičarka Tanja Topić smatra da se neće desiti odluka da SDS ne može na izbore.

“Ako se to desi, bio bi to veliki ustupak vladajućima u Republici Srpskoj, jer se jednim udarcem rješavaju najjačeg političkog protivnika. Hipotetički govorim, ako bi se to desilo, sadašnja vlast bi bila zacementirana u debelom političkom betonu”, navodi Topićeva.

Scenario u kojem nema SDS-a otvara i pitanje koliko bi građani bili zainteresovani da izađu na izbore, jer je činjenica da SDS može da računa na više od 100.000 glasova. Pored toga, tvrdi Topićeva, SDS bi imao još jedan problem.

“Neizlazak SDS-a na izbore, opet govorim hipotetički, značio bi i lagano odumiranje ove stranke, jer vratiti se ponovno na političku scenu bio bi gotovo nemoguć poduhvat. Zanimljivo je da kao tobože kolateralna šteta – u vidu gašenja računa SDS-u, dok su sankcije bile usmjerene ka pojedincima iz vlasti, sudbina SDS-a dođe aktuelnoj vlasti kao božji dar i elegantan obračun preko tuđih leđa”, kaže Topićeva.