Connect with us

Banjaluka

Tvrđava Kastel: Najznačajniji istorijski spomenik u Banjaluci

Ovaj važan istorijski objekat predstavlja značajan resurs u budućem razvoju grada i može imati važnu ulogu u kulturnom životu

Smještena gotovo u samom centru Banjaluke, pored ušća rijeke Crkvene u Vrbas, tvrđava Kastel predstavlja jedan od najvažnijih spomenika fortifikacione arhitekture kako na prostorima Republike Srpske i BiH, tako i na Balkanu uopšte, dijeleći kroz brojna stoljeća sudbinu sa gradom koji je trebala da štiti i postavši neodvojivi dio gradskog pejzaža.

Tvrđava Kastel jedan je od najstarijih sačuvanih objekata u Banjaluci, a danas je njen veći dio obnovljen, zahvaljujući sredstvima iz evropskih fondova. Ostalo je još da se obnovi dio bedema i zgrada nekadašnje Artiljerijske kasarne.

Savjetnik u Odjeljenu za istoriju u Muzeju Republike Srpske Janko Vračar rekao je Srni da ovaj važan istorijski objekat predstavlja značajan resurs u budućem razvoju grada i može imati važnu ulogu u kulturnom životu.

“Postoji mogućnost da se u okviru Kastela formira i muzej grada Banjaluka, jer je ona jedan od rijetkih gradova ove veličine u Evropi koji nema svoj gradski muzej, a Kastel bi predstavljao idealan izbor, jer ovaj lokalitet pruža mogućnost upoznavanja sa cjelokupnom prošlošću grada na Vrbasu od paleolita do savremenog doba”, istakao je Vračar.

On je napomenuo da je je Kamena kuća na Kastelu već opremljena da može služiti za muzejske izložbe, te izrazio nadu da će predstavnici gradskih vlasti imati dovoljno sluha za ovakvu inicijativu i podržati osnivanje gradskog muzeja na Kastelu.

Vračar je rekao da postoje brojni tragovi koji upućuju na to da je lokalitet na kom se nalazi tvrđava Kastel bio naseljen u preistorijsko vrijeme.

“Na lokalitetu ove tvrđave pronalazimo tragove ljudskog postojanja i djelovanja još od paleolita, o čemu nam svjedoče nalazi kremenih alatki pronađeni tokom arheoloških iskopavanja 1980-ih godina, a tom prilikom pronađeni su i ostaci neolitskog naselja, kao i materijalni nalazi iz bronzanog i željeznog doba”, rekao je Vračar.

Tragovi naselja koji potiču iz rimskog vremena pronađeni su na više lokacija unutar tvrđave, naročito tokom iskopavanja od 1971. do 1974. godine i osamdesetih godina prošlog vijeka.

“U sjeveroistočnom dijelu Kastela pronađeni su ostaci rimskog utvrđenja i putne stanice, za koje se pretpostavlja da bi mogli biti ostaci naselja Castra, koje se nalazilo na drumu koji je od Salone (Solina) vodio do Servitiuma (Gradiške)”, istakao je Vračar.

Osim njih, nađeni su i ostaci kasnoantičke građevine većih dimenzija, moguće je da se radi o bazilici, a pronađena je i izvjesna količina rimskog i ranovizantijskog novca, među kojima se ističe nalaz zlatnog solidusa trijensa cara Justinijana Velikog (527–565), koji se danas čuva u Numizmatičkoj zbirci Muzeja Republike Srpske.

“Pronađeni su i ostaci ranosrednjovjekovnog slovenskog naselja iz perioda između 8. i 12. vijeka, koje je vjerovatno štitio suhozidnim bedemom. Međutim, dalja arheološka iskopavanja na Kastelu nisu otkrila tragove utvrđenja ili naselja iz razdoblja kasnog srednjeg vijeka, između 12. i 15. vijeka”, rekao je Vračar.

PRVI POMEN BANJALUKE 1494. GODINE

Teritorija grada Banjaluke tokom razvijenog i kasnog srednjeg vijeka ulazila je u sastav župe Zemljanik, odnosno Donjih Kraja. Ukoliko je srednjovjekovno naselje na mjestu današnje Banjaluke ulazilo u sastav župe Zemljanik, onda treba pretpostaviti da ono ni u vojnom ni u privrednom pogledu nije bilo značajno.

Prvi pomen Banjaluke u istorijskim izvorima javlja se 1494. godine u povelji ugarskog kralja Ladislava Drugog Jagelonca, a na osnovu arheoloških istraživanja može se zaključiti da je na ovom mjestu postojalo srednjovjekovno utvrđenje, radi strateške važnosti njenog položaja zbog blizine granice sa Ugarskom, preciznije sa župom Vrbas i župom Glaž, sa kojima se graničila na rijeci Crkvenoj.

Riječ je vjerovatno bilo o skupini manjih, na strateški pogodnim mjestima podignutim utvrđenjima, a ne o gradu-tvrđavi sa podgrađem, kakvi su u to vrijeme bili Livač, Zvečaj, Greben, Bočac ili Jajce. U vrijeme njenog prvog pomena Banjaluka se nalazila u sastavu Jajačke banovine i to će ostati sve do njenog pada 1527. godine.

“Nakon osmanskog osvajanja Banjaluke, prostor oko današnjeg Kastela dobija na značaju, pogotovo za vrijeme namjesništva bosanskog sandžak-bega Ferhad-paše Sokolovića, koji će od 1574. do 1587. godine izgraditi niz građevina po kojima je Banjaluka i danas prepoznatljiva, poput džamije Ferhadije, kao i tophanu /arsenal oružja/ na Kastelu, pa će čitav taj prostor osmanski putopisci iz 17. vijeka nazivati Donjom Banjalukom, za razliku od Gornjeg Šehera (Gornje Banjaluke)”, pojasnio je Vračar.

Nakon poraza u Velikom bečkom ratu (1683–1699), Osmanlije odlučuju da pojačaju odbranu svojih sjevernih granica, pa grade niz velikih utvrđenja od kojih su Niš i Banjaluka, to jeste Kastel, bili najvažniji.

Tvrđava Kastel biva obnovljena i proširena po tzv. Vobanovom sistemu izgradnje ravničarskih tvrđava, sa bedemima i isturenim bastionima. Ta obnova izvršena je za vrijeme Numan-paše Ćuprilića (1712–1714), kada tvrđava dobija konačne gabarite.

U sljedećem austrijsko–turskom ratu (1735–1739), austrijska vojska, pod komandom kneza Jozefa Zaksen–Hildburghauzena opsjela je Banjaluku 23. jula 1737. godine. Turska posada uspješno je odbila sve austrijske juriše na tvrđavu, dok se 4. avgusta pred Banjalukom nije pojavila turska vojska predvođena Ali–pašom Hećimogluom.

U žestokom boju austrijska vojska bila je teško poražena i morala se povući prema Gradišci sa velikim gubicima. Time je sudbina Bosanskog pašaluka i Banjaluke bila odlučena za narednih 150 godina. Rat je završen Beogradskim mirom 1739. godine, kojim je Austrija izgubila sve posjede južno od Save i Dunava.

“Nakon tog poraza Austrijanci više nisu pokušavali da pređu Savu. Početkom 19. vijeka, tačnije 1809. godine, izvršene su veće popravke na Kastelu. Međutim, situacija se mijenja i značaj banjalučke tvrđave opada. Sredinom 19. vijeka, tvrđava je bila prilično ruinirana. Putopisci navode da je u njoj bilo mnogo vojničkih zgrada – magazina, zatvor i barutana. Posljedna opravka tvrđave bila je 1868. godine. Tada je izgrađena zgrada, kasnije nazvana Artiljerijska kasarna, van zida Kastela”, rekao je Vračar.

Austrijskom okupacijom, vojni značaj Kastela počinje da opada. U Banjaluci je bio vojni okrug sa jednim bataljonom. Uselio se u postojeće objekte u tvrđavi, koja je bila u dosta ruševnom stanju.

I nakon Prvog svjetskog rata Kastel je zadržao svoju vojnu funkciju, a ova tvrđava imaće važnu ulogu i tokom Drugog svjetskog rata.

“Naime, u septembru 1944. godine, 5. korpus NOVJ uspio je da oslobodi Banjaluku od ustaških i njemačkih snaga, sa izuzetkom tvrđave Kastel, u kojoj se utvrdila grupa od tri stotine njemačkih i ustaških vojnika. Pokušaji partizana da unište ovo neprijateljsko uporište nisu dali rezultata, pa je zato tražena pomoć savezničke avijacije, koja je 27. septembra bombardovala Kastel, ali je ta pomoć došla kasno jer su njemačke i ustaške snage u kontranapadu već stigle do Banjaluke”, rekao je Vračar.

Iza Drugog svjetskog rata pa do 1959. godine, tvrđava Kastel je i dalje služila u vojne svrhe. Od 1960-ih godina nadalje, prostor Kastela je korišten u raznovrsne svrhe: izgrađena je ljetna pozornica za filmske predstave i koncerte, tu je bio smješten i Muzej Bosanske krajine, koji je teško stradao u zemljotresu1969. godine, kao i zgrada Zavoda za zaštitu spomenika kulture Banjaluka.

(Ana Bencun/SRNA)

Related Topics:

Banjaluka

BANJALUKA DANAS U ZNAKU PLIVANJA! Učestvuje oko 550 takmičara

Banja Luka je ovog vikenda u znaku plivačkog spektakla. Na Gradskom olimpijskom bazenu počeo je Međunarodni plivački miting „22. april“, u organizaciji Akademskog plivačkog kluba „22. april“, a na kojem učestvuje oko 550 takmičara iz 13 zemalja.

-Ovo je zaista jedan veliki sportski događaj, veliki plivački spektakl međunarodnog karaktera. Za Banju Luku je zaista značajno što smo domaćini ovakvih velikih sportskih manifestacija i da to radimo na najvećem mogućem nivou – poručio je gradonačelnik Draško Stanivuković, koji je svim takmičarima poželio dobrodošlicu u naš grad i kako je kazao „poželio im da pobijede sami sebe i da ostvare svoje najbolje rezultate“.

Prema njegovim riječima, oni koji budu najbolji mogu da ispune one norme koji ih stavljaju u rang da idu i da se takmiče na olimpijskim igrama i svjetskim prvenstvima.

-To je zaista dragocjeno i to sve mogu da urade ovdje u najvećem gradu Republike Srpske. Posebno mi je drago da su i najveći sportisti iz Ruske Federacije, koji su isplivali svjetske i olimpijske norme – danas došli ovdje i da naravno svi oni mladi ljudi koji u Banjoj Luci žele da se bave sportom, da naprave svoje najbolje rezultate, mogu ovdje naći one sportiste koji im mogu biti inspiracija – kazao je on i dodao da je Grad Banja Luka podržao ovaj događaj samim održavanjem Gradskog olimpijskog bazena, finansijskim sredstvima i redovnim programom podrške organizatoru.


Predsjednik Republike Srpske, Milorad Dodik izrazio je zadovoljstvo činjenicoma da na ovom događaju učestvuje ovoliki broj zemalja, među kojima i nosioci svjetskih olimpijskih rekorda u različitim plivačkim disciplinama.

-Sama ta činjenica dovoljno govori o značaju ovog mitinga. U svakom slučaju, organizacija je dobra, čestitam organizatorima – naveo je Dodik, izražavajući posebno zadovoljstvo time što su na takmičenju u Banjoj Luci ruski plivači, koji su u vrhu plivačkog sporta.

U ime Vlade Republike Srpske, Selma Čabrić, ministarka porodice, omladine i sporta kazala je da je važno i bitno da se mladi ljudi povežu, da se mladi ljudi upoznaju, a sport i ovakvi događaji su mjesto za takve stvari.

-Ono što moram reći za takmičenje BRIKS, koje će biti održano u Rusiji ove godine, takođe se veže za ovu priču o povezivanju mladih ljudi. U ovom globalnom vremenu sa puno problema i sa svim onim nedostacima i manama, u kojim naša djeca odrastaju, bitno je povezati se i gledati da je svijet jedan sportski teren i da igramo fer i plej i da tim mladim ljudima pokažemo da biti dobar čovjek i biti dobar sportista je najvrjednije što može da bude. Na nama je taj akcenat da svoju djecu i generaciju koju ostavljamo iza sebe tome i učimo – kazala je ministarka Čabrić.

Nastavi čitati

Banjaluka

BASARA ODBRUSILA TRIVIĆEVOJ: Profesori prvo da provjere informacije, jer kratak je put od doktora nauka do prezentera jeftinih laži

Mislila sam da profesori prvo provjere informacije, pa onda prezentuju javnosti. Izgleda da i profesor i savjetnik izbjegavaju argumente, pa se služe lažima. Tačnije, ima savjetnika koji je savjetuje da ne zna. Doktor nauka, pa ne zna.

Navela je Adriana Basara, portparol Grada Banjaluka komentarišući izjavu predsjednika NF Jelene Trivić.

Basarin komentar prenosimo u cjelosti:

“Kako li je nositi titulu lažova, uvijek sam se pitala. Žalosno, ali je kratak put od titule doktora nauka do nevještog prezentera jeftinih laži.

Trivićeva ne zna da se, kada se pravi privatni stambeni objekat na privatnoj zemlji manjih gabarita, ne stavlja natpis o izvođaču radova i broju građevinske dozvole, jer da zna, ne bi se sramotila javno ovim videom. Sve protivpravno što je izgrađeno na zemlji u vlasništvu grada je uklonjeno i tako će ostati, a kada čovjek želi da sebi izgradi kuću na svojoj zemlji, pa makar to bio i Mile Radišić, ima na to pravo.

Koliko neko može biti zaslijepljen mržnjom, toliko je evidentno da je ćorav pored očiju.

Gradonačelnik Draško Stanivuković je svoju borbu počeo protiv netransparentnosti kada je i krenuo političkim putem, a Jelena, se izgleda umorila, pa skrenula. S puta transparentnosti i istine.

Bilo bi joj bolje da objavi video o svojoj (ne)transparentnosti i privrednicima koji joj finansiraju stranku i koje je na sav glas pominjala, da bi na kraju u izvještaju CIK-a bilo objavljeno finansiranje od strane privrednika samo u iznosu od 5.000 KM!

Kao neko ko 15 godina svakodnevno prati međunarodne odnose, pouzdano znam da neki finansijeri vole da po svijetu finansiraju stranke koje su kratkog daha i koje se odriču pravih vrijednosti i naroda zarad malo slave i novca”, napisala je Basara.

Nastavi čitati

Banjaluka

NASTAVLJENA PODJELA: Gradonačelnik uručio kartice za besplatan javni prevoz za još 1.100 penzionera

Nastavljena je podjela doživotnih besplatnih kartica za javni prevoz za penzionere i lica starija od 65 godina.

-Novih 1.100 penzionera dobilo je danas svoje kartice, gdje sa jučerašnjom podjelom prelazimo cifru od 3.000 kartica. Naše politike su doživotne, a ne jednokratne – poručio je gradonačelnik Draško Stanivuković, tokom današnje podjele kartica.

Kako je istakao – „ponosan je što uspijevamo za sve kategorije našeg stanovništva uraditi najviše“.

Podsjećamo, juče je počela podjela karata za besplatan prevoz za penzionere i lica starija od 65 godina.

Svi sugrađani koji pripadaju ovim kategorijama stanovništva zahtjev za dobijanje svoje doživotne besplatne karte za javni prevoz mogu da predaju u prostorijama bivšeg Vojnog odsjeka, Udruženja penzionera grada Banja Luka u Grčkoj ulici, ali i u prostorijama svih mjesnih zajednica.

Nastavi čitati

Aktuelno